Page 41 - Dârülmülk Konya Dergisi 2023 1. Sayı
P. 41
SELÇUKLULAR’DAN OSMANLILAR’A
KONYA KADILIĞI
BİLGİN AYDIN
Konya kadılığının teşekkülü XI. yüzyılda kurulan İznik medresesine müderris tayin 1 İsmail Hakkı Uzunçarşılı,
“Sivas ve Kayseri hükümdarı
Selçuklular’ın Anadolu hakimiyetiyle edilmişlerdi. Kadı Burhaneddin Ahmed”,
3
gerçekleşmiş olmalıdır. Selçuklu Konya başkent olduğu için, Konya Belleten, sayı 126, Ankara
1968, s. 191-245; Kansu Ekici,
hanedanından Kutalmış oğlu Süleyman Bey kadıları aynı zamanda kadı’l-kudatlık veya Anadolu Selçuklularında
tarafından 1074 yılında fethedilen Konya kadıaskerlik vazifelerini de üstlenebiliyordu. Üç Kardeş Devri (1246-
1266), Süleyman Demirel
şehrinin ilk kadıları hakkında bilgimiz Selçuklu tahtı için IV. Rükneddin Üniversitesi, Tarih Bölümü,
yoktur. Bu dönemde kadılar Anadolu Kılıçarslan ile II. İzzeddin Keykavus Yüksek Lİsans Tezi, Isparta
2005, s. 20.
dışından gelmişti. XI. yüzyıl sonları ile arasındaki mücadeleler döneminde kardeşler 2 Mustafa Çağrıcı, “Siraceddin
XII. yüzyılın ilk yarısında Anadolu’daki arasında elçilik yapan Cemaleddin Hoteni, el-Urmevi”, DİA, c. 37, s.
ilim hayatı henüz gelişmemiş olduğu kendisi için, II. İzzeddin Keykavus’dan 262-264; Hasan Akkanat,
“Konevi’nin Çağdaşı bir
için 1084 yılında zabtedilen Tarsus’a, Konya kadılığı ile birlikte baş kadılık düşünür: Siraceddin el-
Trablusşam idarecisi İbn Ammar tarafından makamı olan Rum memleketleri kadılığını Urmevi”, II. Uluslararası
Sadreddin Konevi
kadı gönderildiği gibi Konya’nın tesbit talep etmiş ve bu talebi olumlu karşılanarak Sempozyumu Bildirileri,
edebildiğimiz ilk kadılarından biri olan kendisine tayin menşuru verilmişti. Fakat Konya 2014, s. 22-25.
4
Fakih Ali b. Muhammed b. Hibetullah el- kadıaskerlik görevi Konya kadılarına has 3 Murteza Bedir, “Osmanlı
Buhârî de (ö.1169) Konya dışından gelerek bir görev değildi. Kadıaskerlik müstakil Tarihinin Kuruluş Asrında
(1389’a kadar) İlmiye’ye
kadılık yapmıştı. VII./XIII. asır tarihçisi el- olarak verilebildiği gibi Konya kadılarının Dair Bir Araştırma: İlk
Bîbî, Konya kadısı et-Tirmizî ve Kemaluddîn haricindeki şehir kadıları da kadıasker Fakihler”, Türk Hukuk Tarihi
Araştırmaları, 1 (2006),
(Cemalüddîn) el-Hotenî ile Amasya kadısı olabiliyordu. Mesela Evhadüddin Hüseyin s.34-35.
Fahruddîn el-Buhârî’yi Orta Asya asıllı b. Abdülkerim, Aksaray kadısı ve Anadolu 4 Ekici, Anadolu
kadılar olarak zikretmektedir. XIII. yüzyılın Selçukluları kadıaskeri unvanını taşıyordu. Selçuklularında Üç Kardeş
1
Devri (1246-1266), s. 20.
önde gelen âlimlerinden Siracüddin el- Kadı-ı leşker de denilen ordu kadıları
Urmevî de (ö. 1283) Musul’daki tahsilinden askerlerin şer’î ve hukukî davalarına
sonra Anadolu’ya gelmiş ve 1253 yılında ve işlerine bakar ve sefer zamanlarında
tayin edildiği Konya kadılığını otuz yıl hükümdara refakat edip, yine ordu
kadar sürdürmüştür. Siracüddin el- mensuplarına ait davaları görürlerdi.
2
Urmevî Selçuklu kadılık uygulamalarının
Osmanlılar’a aktarılmasında da önemli Selçuklular döneminde Konya kadılarının
bir rol üstlenmiştir. Nitekim ilk Osmanlı görevleri kendilerine verilen tayin
müderrislerinden Davud-ı Kayserî ve menşurlarında detaylı bir şekilde
Taceddin Kerderî fıkıh tahsilini M.1273-1283 kaydedilmiştir. H.680/M.1281-82 yılından
yılları arasında Konya baş kadısı Siracüddin önce düzenlendiği tahmin edilen bu tür
el-Urmevî’den yaptıktan sonra Orhan Bey’in bir menşurda Konya kadısının şerî işlere
saltanatının üçüncü yılında 1331 senesinde nezaret etmesi; davaların halledilmesinde,
