Page 27 - Dârülmülk Konya Dergisi 2024 6. Sayı

SEYYİD MAHMÛD HAYRÂNÎ

EYYÜP YILMAZ

Literatürde “memzûc dönem” olarak Bektaşîler gibi yeni mektepler de kurulmaya
nitelendirilen XIII. yüzyıl, dinî meşrep ve başlanmıştır. Mezkûr meşrep ve mekteplere
mektepler için oldukça velut bir asırdır. mensup şeyh ve dervişler yaşadıkları
Birçok devlet ve toplumun büyük değişim ve coğrafyanın özelliklerine uygun olarak,
dönüşümler yaşadığı bu dönemde; tasavvufî kimileri dağda kırsalda kimileri ise şehirde
zümreler de oldukça renkli ve hareketli bir pazarda kendilerine özgü yaşam biçimleri ve
görünüm kazanmıştır. Bu renkli ve hareketli tebliğ yöntemleriyle insanları İslâm’a davet
görünümün en güzel örneklerini Selçuklu etmişlerdir. Bu çalışmaya konu olan ve bahsi
Türkiyesi’nde faaliyet gösteren zümreler geçen zümrelerden bazılarıyla yakın ilişkiler
sergilemiştir. Zira Türkistan’dan gelen bir kuran Seyyid Mahmûd Hayrânî (ö. 667/1269)
kasırga gibi birçok devleti ve gelişmiş şehirleri ise kendisine faaliyet alanı olarak Konya/
harap eden Moğol akınları aynı zamanda XIII. Akşehir’i seçmiştir.
yüzyıl Türkiyesi’ni Ahîler, Rifâîler, Haydarîler,
Kalenderîler, Babaîler, Evhadîler, Ekberîler,
Kübrevîler gibi farklı meşrep ve mektepten Seyyid Mahmûd Hayrânî’nin Hayatı
birçok şeyh ve dervişler için yeni bir yuva ve Muhiti
hâline getirmiştir. Elbette Türkiye’nin yeni
misafirleri addedilen bu zümrelerdeki renklilik Yaşam öyküsü ve kurduğu ilişki ağları daha
ve hareketlilik sadece Moğol akınlarının çok şeyh ve dervişlerin anlam dünyası
neden olduğu göç dalgalarıyla açıklanamaz. etrafında şekillenen menâkıbnâmelere
Bununla birlikte Selçuklu iktidarının çabaları dayanan Seyyid Mahmûd Hayrânî, XIII. yüzyıl
da önemli rol oynamıştır. Özellikle I. Alâeddin Türkiyesi’nde yaşamış büyük mutasavvıflardan
Keykubad (1220-1237) döneminde, Türkiye biridir. Tarihî metinlerde hayatına dair
Selçukluları siyasî, askerî ve idarî anlamda yeterli bilgi bulunmamaktadır. Bu nedenle
büyük bir gelişme göstermiştir. Keykubad, doğum tarihini kesin olarak ifade etmek
bir yandan Moğol akınlarının olumsuz zordur. Ancak, bazı araştırmacılar ölüm tarihi
etkileriyle mücadele ederken öte yandan üzerinden hareketle XIII. yüzyılın başında
devletini güçlendirmiştir. Kurduğu tekke ve doğmuş olabileceğini ileri sürmektedir.
zaviyelerle farklı bölgelerden birçok şeyh İsminin başında yer alan es-Seyyid unvanı,
ve dervişin ülkesine gelmesini sağlamıştır. onun “efendi, bey, önder, sahip, faziletli,
Hatta kısa sürede ülkesinde Mevlevîler ve kerim” olduğunu ve toplumda seçkin bir

25