Page 11 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 7. Sayı

bir hareketlilik oluşur. Bu hareketlilik doğan Sirâceddin Urmevî, ilk tahsilinden
güvenlikle birleşince bilgin ve kitap akışı sonra Musul’a varır. Musul, bu tarihlerde, ilmî
oldukça hızlanır. Özellikle Moğol Yam açıdan son derece önemli bir şehirdir çünkü
Teşkilâtı’nın ürettiği güvenlik ortamı bunu Kemâleddin b. Yunus’un etrafında dönemin
sağlar. Mesela, Moğollardan önce bilgi ve en önemli isimleri toplanmıştır. Mesela,
kitabın dolaşımının hızı 10’sa, Moğollardan Fahreddin Râzî çizgisini devam ettiren
sonra en az 30 olur. Bu güvenlik ve hız içinde filozof Esîruddin Ebherî, daha sonra Merağa
bilginlerin, kitapların, dolayısıyla fikirlerin matematik-astronomi okulunu kuracak büyük
hareketi ordulardan daha hızlıdır denebilir. matematikçi-filozof Nasîruddin Tûsî ve
matematikçi-mühendis Alemuddîn Kaysar bu
Sirâceddin Urmevî’nin hayat sürdüğü
dönemde, tüm karışıklıklara rağmen, İslâm isimler arasındadır. Bu nedenle Kemâleddin
temeddününde çok önemli isimler mevcuttur. b. Yunus ve çevresi Sirâceddin Urmevî’nin
Yukarıda işaret edildiği üzere Sirâceddin ilmî zihniyetini anlamak için önemlidir; zira
Urmevî doğduğunda, 1198’de, İbn Rüşd Sirâceddin Urmevî’nin yazıp çizdiklerine ve
öldü; 1210’daysa Fahreddin Râzî vefat etti. yapıp ettiklerine ciddi bir etkisi vardır. Ayrıca
Dönemin diğer önemli isimleri arasında, bu çevre, felsefe-bilim tarihinde önemli
tabîb-filozof İbn Nefîs, Kâdî Beyzâvî; rol oynayan bir sonraki bilginler kuşağını
Nasîruddin Tûsî ve Merağa Okulu’nun yetiştirecektir.
Muhyiddin Mağribî, Fahreddin Ahlâtî, vb. Kanaatimizce Sirâceddin Urmevî Musul’da,
diğer bilginleri sayılabilir. Tam burada Merağa Merv ve civarında gelişen tahkîk, tahrîr ve
matematik-astronomi okulunun 1257’de, tam talîm üçlemesinin temel fikriyatını öğrenir.
da Sirâceddin Urmevî’nin olgunluk döneminde Çünkü Kemâleddin b. Yunus, bu tarihlerde,
kurulduğunu dikkate almak gerekir. Bu okulda İslâm temeddünün merkezinde Fahreddin
üretilen eserler başta matematik bilimler Râzî’yi en iyi bilen isim olarak görülür. Hatta
olmak üzere pek çok alanda önemli etkilere yalnızca bilmek değil, anlayan, anlatan, kısaca
neden oldu. Özellikle matematik bilimlerin anlaşılmasını sağlayan kişi olarak görülebilir.
felsefeden kopma süreci bu dönemde hızlandı. Nitekim İbn Hallikân (ö. 1282) olayı şöyle
Diğer yandan yine bu zaman aralığında özetler: Fahreddin Râzî’nin eserleri Irak ve
Esîruddin Ebherî, Necmeddin Kâtibî, Bilâdu’ş-Şâm’a ulaşınca bilginler içeriklerini
Mueyyuddin Urdî, Kadı Beyzâvî, Hasan anlamakta zorlanırlar. Kemâleddin b.
Merrâkûşî, İbn Bennâve Anadolu’da kendisi Yunus’a başvururlar. Kemâleddin b. Yunus,
yanında Sadreddin Konevî, Celâleddin Rûmî, eserleri inceler ve Fahreddin Râzî’nin
Kutbuddin Şîrâzî gibi büyük isimler yaşadılar. eserlerinde yeni bir dil bulunduğunu; bu dili
İlginçtir ki, bu şekildeki, son derece keskin bir kavram seviyesinde çözmeden eserlerin de
sosyo-politik sahnede çok önemli filozof-bilim anlaşılamayacağını söyler. Bizzat kendisi de
insanları yetişti. eserler üzerinde çalışarak etrafında bulunan
ileri gelen isimlere içeriklerini anlatır. İşte
Bu büyük ölçekli sahnede, biraz daha
tahsis edilirse, Sirâceddin Urmevî’nin kendi Sirâceddin Urmevî böyle bir ortamda Büyük
dünyasına da bakılabilir. 1198’de Urmiye’de Selçuklu ile Harizmşâhlar coğrafyasında
gelişen ilmî zihniyeti tevarüs eder. Nitekim

9