Page 12 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 7. Sayı

kendisinin de Fahreddin Râzî’nin eserlerini ticaret sisteminin çökmesi, kanonik yapıların
okuması, şerh ve ihtisar etmesi bu tevarüsün ve moral değerlerin tarumar olması; tüm
bâriz göstergesidir. bunlara bağlı olarak ortaya çıkan siyasî ve
nefsî sorunlar. Özellikle boy sistemine dayalı
Sirâceddin Urmevî daha sonra Evhaduddin
Kirmânî’yle görüşmek için Malatya’ya gelir ve Türk etnik yapısının dağılması, dolayısıyla
Uluğ Keykubad’ın himayesine girer. Tedrisle boylar arasındaki hiyerarşinin çökmesi ve
uğraşır. Moğolların işgalinden önce bu Turan – İran – Anadolu hattında siyasî
dönem, yani Uluğ Keykubad zamanı Anadolu üstünlüğün el değiştirmesi söz konusu siyasî
Selçuklularının ilmî açıdan zirve dönemi ve nefsî sorunları daha da katmerleştirmiştir.
kabul edilebilir. Sirâceddin Urmevî daha sonra Bu metinde bu sorunların üzerine uzun
Dimaşk ve Kâhire’ye gider. Akabinde elçi uzun konuşmaya gerek yok ancak kısaca
olarak Sicilya’ya gönderilir. Burada ileri gelen şöyle denebilir: Türklerin var-olduğu dünya
isimlere ders verir; kral için mantık ve felsefe kendileri için yaşanabilir bir dünya olmaktan
kitapları kaleme alır. Eyyubilerin yıkılıp yerine çıkıyor. Çünkü nizâm-ı âlemin alaşağı olması
Memluk Türk Devleti’nin kurulması ertesinde yarını ön-görme duyuşunu da yok ediyor
Sirâceddin Urmevî, Konya’ya gelir. Şehre ve geleceğe ilişkin belirsizlik korkusunu
gelişinde Kösedağ Savaşı’ndan sonra Anadolu derinleştiriyor. Bu hâl de, yaşanılabilir
Selçuklu veziri Muinuddin Pervane’nin dünyanın bir uzantısı olan tahayyül edilebilir bir
oluşturduğu nisbî istikrar ortamının etkisi dünyanın imkânı da iptal eder. Bu yaşanabilir
olabilir. Konya’da yalnızca önemli eserlerini dünyanın yeniden kurulması için bir
kaleme almakla yetinmez; içerde şehrin faaliyetiçine girilmesi gerekiyor; bu da farklı
birliğini ve bütünlüğünü korur; dışarıya karşı tepkilerin gösterilmesine ve değişik tekliflerin
da savunur. Bu gayretleri Sirâceddin Urmevî’yi yapılmasına neden olur.
Konya’nın başkadısı makamına taşır. 1283 Söz konusu yaşanabilir dünyanın elden
yılında Konya’da vefat eden Sirâceddin çıkmasına en büyük tepki, dolayısıyla teklif,
Urmevî’nin Celâleddin-i Rûmî ve Sadreddin bu dönemde yayılan uzletcive inzivacı tasavvuf
Konevî ile birlikte oluşturdukları çevre hem anlayışıdır. Bu nedenle tasavvufa yönelik en
ilmî hem irfânî hem de kalbî bileşenlerden ciddi eleştirilerin bu dönemde ortaya çıkması
oluşan bir zihniyet inşa eder. Bu zihniyet bir tesadüf değil: Yusuf Mizzî, Şemseddin
Moğol istilasıyla zor zamanlar yaşayan İsfahânî, Takiyüddin Subkî, İbn Teymiyye ve
Anadolu insanına ümit verir. İbn Kayyim el-Cevziyye... Buradaki tepki,
yıkılan dünyanın yaşanılabilir bir yer olmaktan
Ümidi anlamak için söz konusu ‘zor zamanlar’
kavramının içeriğini iyi çözümlemek çıkmasına rıza gösterip teslim olarak şehri
gerekiyor. Sahneyi bir bütün olarak ele terk etmeye ve kendi içine çökmeyi kabul
aldığımızda ortaya çıkan resim şöyle etmeyedir. Sirâceddin Urmevî’nin tam da
betimlenebilir: İki önemli kriz var; her bir böyle bir dönemeçte hem kadılık görevini
kriz de kendi kritiğini üretiyor. Birincisi: üstlenmesi hem de Konya’yı savunması bu
Devlet ve şehrin kaybedilmesi… İdarî, malî, uzletci ve inzivacı tasavvuf anlayışına karşı
askerî yapının; dolayısıyla toprak düzenin ve olduğunu gösterir. Kanaatimce bu tür uzletci
ve inzivacı tasavvuf anlayışını, özelikle

10