Page 31 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 7. Sayı

İslâm düşünce tarihinde Urmevî’nin sık sık

hatırlanmasını sağlayan bir diğer mesele metafizik ve kelâmın

konularına ilişkin “aykırı” tutumudur. Genel olarak İbn
Sînâ’nın Şîfâ’sına dayandırıldığı düşünülmekle birlikte

Urmevî’nin ilgili görüşlerinin Fârâbî’nin medenî ilimler
taksimiyle de ilişkili olduğu

ifade edilebilir.

Tâceddin el-Kürdî (ö. 751/1350’den sonra), hocası Urmevî’nin şerhiyle birlikte okuttuğu
Mecdüddin el-Mardînî (ö. 689/1290), İbn aktarılmaktadır.
Zeytûn (ö. 691/1292), Abdülvehhâb el-Kâşî Urmevî’nin Râzî çizgisini sürdüren bir
(ö.?) ve Mevlânâ Şerefüddin Kayserî (ö. ?) âlim olarak yetişmesini; usûl ve cedel/hilâf
gibi isimler zikredilmektedir. Kadı Beyzâvî alanlarında iz bırakan eserler yazmasını;
(ö. 691/1292) ile Kutbüddin Şîrâzî’ye (ö. bir diplomat/bürokrat olarak farklı din
710/1311) ders okuttuğuna dair bilgiler yanlış mensuplarıyla geliştirdiği iyi ilişkileri; hatta
olduğu gibi, Dâvud Kayserî’nin (ö. 751/1350) ilerleyen dönemlerde metafizik-kelâm
hocalığını yaptığına ilişkin kayıtlar da ihtiyatla polemiğine neden olacak felsefe yanlısı
karşılanmalıdır.
tutumunu en temelde hocası İbn Yûnus’un ve
Urmevî eserlerinin önemli bir kısmını Râzî’nin arkadaşı Efdaluddin Hûnecî’nin fikrî etkileri
görüşleri ekseninde kaleme almıştır. Mantık ile ilişkilendirmek mümkündür. Metaliu’l-
konularının incelendiği Âyâtü’l-beyyinât’ına envâr ve Beyânü’l-hakk adlı eserlerinin mantık
şerh yazmış, usûle dair el-Mahsûl’ü ile kelâm kısımlarında Hunecî’ye ait Keşfü’l-esrâr’ın
konulu el-Erbaîn’ini telhis etmiştir. Letâifü’l- sistematiğini izlemiş ve onun el-Mûcez’ine
hikme’de yarım kalan Letâifü’l-Gıyâsiyye’yi şerh yazmıştır. Öte taraftan bu ve benzeri
“tamamlamaya” çalışırken, Şerhu’l-İşârât’ta eserlerinin içeriğini oluştururken İbn Sînâ’nın
genel olarak Râzî’nin problematiğini takip Şifâ ve İşârât’ından, Râzî’nin Mülahhas’ından,
etmektedir. Bu itibarla, Râzî’nin eser ve Ebü’l-Berekât el-Bağdâdî’nin el-Mu‘teber’inden
görüşlerinin yaygınlaşmasında doğrudan ve Gazzâlî’nin İhyâ’sından önemli ölçüde
ve öğrencileri aracılığıyla Urmevî’nin payı istifade etmiştir.
olduğunu düşünmek mümkündür. Örneğin, Gerek usûl, gerek mantık gerekse de kelâmî-
Râzî’ye ait görüşlerin Tunus’ta ilk defa İbn felsefî konularda olsun Urmevî’nin, Râzî’ye ait
Zeytûn tarafından yaygınlaştırıldığı ifade görüşler odağında tevârüs ettiği ilmî birikime
edilmekte ve İbn Zeytûn’un Âyâtü’l-beyyinât’ı
birkaç önemli hususta katkı yaptığı görülür.

29