Page 77 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 7. Sayı

olmadığının açıklanması” cümlesinin, ayırmak ve ilişkili olduğu metinler ağı
“Üçüncü Yön (el-vechü’s-sâlis): Metafiziğin içerisinde değerlendirmekten geçecektir.
konusunun özel bir mevcut olması Doğru tespitler yapabilmemiz için adım
bakımından özel bir mevcut olmadığının adım ilerlemememiz gerekir. Risâle fi’l-Fark
açıklanması” cümlesine dönüştürülmesi gibi metninin lafzî sonuçları şunlardır:
(Ziya Gökalp YEK 403, 72a).
• Her bilimin konusu, araştırmaları ve
Risâle fi’l-Fark muhtasar bir metindir. ilkeleri vardır.
Fakat aynı zamanda, hem sorulan
sorunun kapsamını nispeten aşan, hem • Hiçbir bilim konusunu araştırmaz,
de verilen cevabın ilişkili olduğu bazı onu hazır bulur veya edinir. Konunun
hususları müphem bırakan üslupla kaleme araştırılmama nedeni ya kendinde
alınmıştır. Örneğin, kelamın konusunun açık olması ya da üst bilim tarafından
metafizik tarafından belirlendiğini verilmesidir.
ifade edilmiş ve kelamın araştırmaları • Her bilim konusunun zâtî arazlarını
dört grupta toplanmıştır; fakat bunun araştırır.
metafiziğin kelama üstünlüğü ve kelamın
araştırmalarının azalması anlamına • Her bilim araştırmalarını bilimsel
geldiğinden bahsedilmemiştir. ilkeler çerçevesinde yürütür.
Urmevî’nin zikrettiği engel ve zarar ne • Metafiziğin konusu mevcut olması
idi, bilmiyoruz. Onu, görüşlerini tüm bakımından mevcuttur. Kendinde açık
imkânlarıyla tartışmaktan alıkoyan ne idi, olan ve daha geneli bulunmayan bu
bunu da bilmiyoruz. Bu duraksamaların konu, hiçbir bilim tarafından metafiziğe
radikalleş(tiril)me endişesiyle verilmemiştir.
ilişkilendirilmesi mümkündür. Son tahlilde, • Özel bir mevcut olan Tanrı,
meseleleri üzerinden kelamî düşünceye metafiziğin değil, kelamın konusudur.
açılan alanın metnin Meşşâîruhundan
uzaklaşmak anlamına geldiği de söylenebilir. • Kelamın konusu olan Tanrı,
Duraksamaların gerçek sebebi ne olursa metafiziğin bir araştırmasıdır. Kendinde
olsun, Urmevî metni bilinçli olarak açık olmayan ve mevcut kavramının
kısıtlamış ve dolaylı sonuçları, son sözdeki bir türü olanbu konu, kelama metafizik
“bu risalenin içeriğine vâkıf olanlardan övgü tarafından verilmiştir.
eksik olmasın.” cümlesinin işaret ettiği üzere, • Kelamın araştırmaları, Tanrı
okuyucusunun idrak ve değerlendirme konusunun zâtî arazları olan ilâhî sıfatlar,
gücüne havale etmiştir. O halde en başta ilâhî fiiller ve bu ikisinin alt başlıklardır.
“Urmevî ne dedi?” sorusunu, fakat daha • Kelamın Tanrı’nın varlığına yönelik
önemli olarak “Urmevî ne yapmaya çalıştı?” araştırmalarının gayesi, Tanrı’nın âlemle
sorusunu cevaplamamız gerekir. Bunlara ilişkini ortaya koymaktır. Bu da bir sıfat
verilebilecek isabetli cevaplar da metni araştırmasıdır.
açık ifadeleri ve imaları bakımından ikiye

75