Page 85 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 7. Sayı

SİRÂCEDDİN URMEVÎ’YE GÖRE

ALLAH’IN VARLIĞININ DELİLLERİ

HATİCE TOKSÖZ

Sirâceddin Urmevî (ö. 682/1283), için de zayıf, hatta yetersiz kabul edilmesi
Anadolu Selçuklu Devleti’nin önde gelen mümkün olduğu söylenmelidir.
düşünürlerinden biridir. Hayatı ile ilgili bilgi Urmevî ise Allah’ın varlığının ispatına ilişkin
veren kaynaklar, Urmevî’nin aklî ve naklî tartışmaya İbn Sînâ’nın el-İşârâtve’t-tenbîhât
ilimlerde oldukça mahir bir âlim olduğundan adlı eserine yazmış olduğu Şerhu’l-İşârâtve’t-
bahsetmektedir. Urmevî’nin bu niteliği tenbîhât adlı şerhinde, Letâ’ifü’l-hikme ve
Letâ’ifü’l-hikme, Metâli’u’l-envâr, Beyânü’l-hakk, Risâle fi’l-Fark beyne mevzû‘ayi’l-ilmi’l-ilâhî ve’l-
Şerhu’l-İşârâtve’t-Tenbîhât ve Lübâbü’l-Erbâ’în kelâm adlı eserlerinde çeşitli delillerle katkı
gibi eserlerinde açıkça görülmektedir. Zira sağlamaktadır.
bu eserlerinde İslam düşüncesinde tartışılan
meselelere ilişkin görüşlerini özgün bir şekilde Letâifü’l-hikme adlı eserinin teorik hikmet
ortaya koymaktadır. Urmevî’nin zikredilen kısmında Tanrı’nın varlığı konusunu ele
eserlerinde tartıştığı konulardan biri de alan Urmevî, bilgileri temelde üç kısma
Allah’ın varlığının kanıtlanmasına dair üretilen ayırmaktadır. Bunlar; aklî bilgiler, naklî bilgiler
delillerdir. ve hem aklî hem de naklî olanlardır. Düşünür,
Letâifü’l-hikme’de Tanrı’nın varlığının ve O’nun
Düşünce tarihinde teologlar ve filozoflar varlığına ilişkin kanıtların bilinmesinin akıl
tarafından Tanrı’nın varlığına ilişkin pek ile ve aklî kanıtlama yoluyla olabileceğini
çok argüman ortaya konulmuştur. Bu söylemektedir. Zira o, Tanrı’nın varlığı
argümanları varlık delili, imkân, hudûs, gaye meselesinin Peygamber’in sözüne bağlı
nizam delili, inayet ve ihtirâ delili şeklinde olmadığını düşünmektedir. Çünkü Tanrı’nın
zikretmek mümkündür. Tanrı’nın varlığını varlığının kanıtlanması meselesi peygamberin
kanıtlamaya yönelik üretilen bu deliller, her sözüne bağlı olursa, bu durumda peygamberin
ne kadar kesin bir kanıt niteliği taşımasa da peygamber olarak varlığı da mutlak kudret
ikna edici olabilmektedir. Çünkü üretilen sahibi bir Tanrı’nın varlığına bağlı olacaktır.
deliller, daha önce ileri sürülen bilimsel ve Bu durum ise muhtemeldir ki sonucu
tarihi teorileri destekleyip, Tanrı’nın varlığını imkânsızlığa götüren bir kısır döngüye neden
kanıtlamaya ilişkin yeni yöntemler üretilip olur. Oysa Tanrı’nın varlığının ispatı ve hatta
üretilemeyeceğini göstermektedir. Ayrıca O’nun ilim, irade ve kudret gibi sıfatlarının
bu deliller Tanrı’nın varlığına inanmayanlar
bilinmesi ancak aklî delillerle mümkündür.

83