Page 221 - Dârülmülk Konya Dergisi 2024 5. Sayı
P. 221
Risâle fi’l-Kazâve’l-kader, el-Kasîdetü’l- sekiz alt başlıktan müteşekkildir.
gaybiyye, Kitâb-ı Nüketi’l-Işk şeklinde
saymak mümkündür.
Nefhatü’r-rûh ve tuhfetü’l-fütûh’ta
İnsan ve Özellikleri
Nefhatü’r-rûh ve Tuhfetü’l-fütûh Cendî, faslın hemen başında
Belirtildiği gibi müellifin muhtemelen insanoğlunun önemli bir özelliğine
Pervaneoğulları’na mensup ancak dikkat çekmekte ve insanın bütün
ismi bilinmeyen bir hanım sultanın mevcudâtın çekirdeği, özü, özeti
isteği üzerine Sinop’ta kaleme aldığı olduğunu belirtmektedir. Bu durumu
Nefhatü’r-rûh ve tuhfetü’l-fütûh adlı da “Zira âlemlerden hiçbir âlem, cinslerden
bir eseri vardır. Bir tasavvuf ve ahlâk hiçbir cins, nev’ilerden hiçbir nevi yoktur
kitabı olan bu eser; önsöz, giriş ve iki ki onun bir misali ve nümûnesi insanın
kısımdan (bölüm) oluşmaktadır. Her iki kâmil neş’etinde bulunmasın.” şeklinde dile
kısım da ikişer asıla (fasıl) ayrılmıştır. getirmektedir. Gerçekten de burada
Birinci bölüm “Temel Dînî Bilgiler ve müellif, her âlemin, her cins ve türün
Faydalı Mârifetlere Dair” genel başlığını tam bir örneğinin insan varlığında
taşımaktadır. Birinci faslın konu başlığı bulunduğunu ifade etmektedir. Cendî,
“Mârifetullah Hakkında” şeklindedir. Allahu Teâlâ’nın Kur’ân-ı Kerîm’de
Bu fasıl beş tane alt başlıktan meydana “Muhakkak ki göklerin ve yerin yaratılışı
gelmiştir. İkinci faslın konu başlığına ise insanların yaratılışından daha büyüktür.”(7/
“İnsan-ı Kâmil’in Mahiyeti Hakkında” A’raf, 187) buyurduğuna işaret ederek
adı verilmiştir. Buradaki beş alt başlık; esas görünüş ve madde olarak yerlerin
“İnsanın İki Ana Cevherden Meydana yapısı, yaratılışının insana göre çok
Gelmesi; Ruh ve Bedenin Mahiyeti”, çok büyük olduğunu ancak âlemin
“Âlem-i Emir ve Âlem-i Halk’ın Hak görünüşünün büyük olmasına rağmen,
Teâlâ’nın İsim ve Sıfatlarının Mezâhiri bütün âlemi toplayıcılık (Ehadiyyet-i
Olması”, “İnsanın Dereceleri”, cem’) özelliğinin sadece insana
“İnsanlardan Bir Kısmının Vahşi verildiğini bundan dolayı insanın dış
Hayvanlar Gibi Olması” ve “Kutublar ve âlemden daha değerli ve yüce olduğunu
Sınıfları” adları ile sıralanmaktadır. söylemektedir. Bunun delilini de şöyle
İkinci bölümün genel başlığı “Tarikat dile getirmektedir: “Eğer âlem insansız
Erbâbının Amelleri ve Tahkik Ashabının surette olsaydı, pek olgun ve pek değerli olan
Ahvâline Dair” biçimindedir. Bu bir parçadan mahrum kaldığı için gerçekte
bölümün birinci faslının başlığı tamam olmayacaktı. Fakat âlem olmadan
“Amellerin İncelenmesi” adını taşıyıp sadece insan-ı kâmil mevcud olsaydı, âlemin
on beş alt başlıktan oluşmaktadır. bütününün ve zât-ı ilâhî’nin isimlerinin
İkinci faslının başlığı ise “Hakiki Vuslat ve Rabbânî sıfatlarının hepsinin sırrına
Yolunun Esrârı” adını almıştır. Bu fasıl da tam anlamıyla mazhar olarak kıyamını
sağlayabilirdi.”
219
