Page 257 - Dârülmülk Konya Dergisi 2024 5. Sayı

göre perde, âlemin zâhiri ile kulun bâtını dönüşleri de O’nadır. Çünkü Mele-i A’lâ
arasında bir engeldir. Hak, perde bunun Hakk’ı talep ettiği gibi süflî âlemler de O’nu
farkında olmasa bile daima perdenin bâtını talep ederler. ‘Her nerede olurlarsa olsunlar
için zâhir, kevnden ibaret olan zâhiri için ise Hak onlarla beraberdir.’ (Hadîd, 57/4) ‘Biz O’na
bâtındır.” 6 şah damarından daha yakınız.’ (Kâf, 50/16)” 9
Dualara icabet bağlamında Konevî bu
Konevî, bu âyeti el-Kerîm ismini açıklarken
de yorumlamıştır. Buna göre “Bu ismin âyeti şöyle yorumlamıştır: “Hakk’ın kulun
genel eserlerinden birisi de hükümleri farklı icabetine yakınlığı kulun bizzat kendisinin
ve cihetleri birbirine zıt olsa da mukaddes icabetine yakınlığı gibidir. Nitekim Hak bu
zâtın bütün neredelik mertebelerini ve yakınlığı şu âyetiyle nitelemiştir: “Biz ona
onların derecelerini ihata etmesidir. Bunun şah damarından daha yakınız.” Böylece Hak,
nedeni yaratıklardan zorluğu gidermek ve kuluna yakınlığını bizzat kendine yakınlığına
10
onları seçimlerinde, teveccühlerinde ve benzetmiştir.” Diğer taraftan Konevî
yönelişlerinde serbest bırakmaktır. Böylece bu âyetle ilgili olarak Hakk’ın (hâricî)
onlar her nereye yönelirlerse yüzleri Hakk’a yaratılıştan önce (eşya ile Hak arasındaki)
döner. Şâyet onlar kendi hevâlarına tâbi ittihat makamında olduğu gibi ebedî olarak
olsalar bile Hakk’ın vechinden hâlî kalmazlar da eşya ile beraber olduğunun sırrı olduğunu
çünkü ‘Her nereye yönelirseniz Hakk’ın ifade etmiştir. Ayrıca Hak her nerede, ne
vechi oradadır.’ (Bakara, 2/115).” Başka bir hâlde ve durumda olursa olsun her şey ile
7
bağlamda Konevî yine bu âyetle ilgili olarak beraberdir ve O, dua ettiğinde dua sahibinin
11
Hakk’ın vechinin kulun kendisine yöneldiği duasına icabet eder.
her yönde bulunduğunu ifade etmiştir. Allahu Teâlâ’nın kullara yakınlığıyla ilgili
Fakat “Bununla beraber kul yönü bildiği olarak şu âyetleri Konevî’nin yorumlarında
halde namazında Kâbe’nin dışında başka bir takip edelim: “Nerede olursanız olun, O sizinle
yere yönelmiş olsa namazı makbul değildir. beraberdir.” (Hadîd, 57/4) “Dikkat edin ki Allah
Çünkü Allahu Teâlâ kendisine namaz (ilmiyle ve kudretiyle her şeyi kuşatmıştır.” (
esnasında özel olarak Kâbe’ye yönelmeyi Fussılet, 41/54). Allah her zerrenin ve daha
farz kılmıştır. Şâyet kul namazdan başka bir küçük olanın zâhirini bizzat kuşattığını yine
ibadette dilediği herhangi bir yöne yönelirse her şeyin bâtınını ona yetecek özelliğiyle
bu ibadeti makbuldür.” 8 ihata ettiğini belirtmektedir. Bir şey ile
beraber olanın onun zâtını sınırlayacağında
“Her şey O’nun kabzasındadır; varlıkları
Allah’tandır; kâim oluşları Allah şüphe yoktur. Çünkü beraber bulunan
sayesindedir, ortaya çıkışları O’ndandır ve birlikte bulunduğunu sınırlar. Bu yüzden

6 Konevî, Esmâ-i Hüsnâ Şerhi, s. 134.
7 Konevî, Esmâ-i Hüsnâ Şerhi, s. 145.
8 Konevî, Esmâ-i Hüsnâ Şerhi, s. 197.
9 Konevî, Esmâ-i Hüsnâ Şerhi, s. 30.
10 Konevî, Esmâ-i Hüsnâ Şerhi, s. 148.
11 Konevî, İlahi Nefhalar (çev. Ekrem Demirli), Kapı Yay., İstanbul 2015, s. 292-293.

255