Page 253 - Dârülmülk Konya Dergisi 2024 5. Sayı

metafizik temelleriyle birlikte psikolojik hükmüdür. Bu hüküm Mutlak Hakk’ı
tahlillere tabi tutması, İslâm düşüncesi adına müşâhede ve O’nu tam bilmeye engel
orijinaldir. Sûfînin beyan ettiği yorumların teşkil eder. Kalp hakîkatı apaçık keşfedip,
güncelliğini devam ettiriyor olması dikkate müşâhede ve bilmeyi gerektiren birlik ve
değer hususlardan biridir. de zikri uzayacak özellikler ile tahakkuk
ettikten sonra farklılıklar kalbe yerleşmez ve
Örneğin insanın çeşitli güçlerinin temizliği
konusunda Konevî şu tespitleri yapmıştır: bir daha onu kirletemezler.
“İnsanın beden temizliği kir ve pisliklerden, Nefsin temizliği: Nefsin istek ve arzularına
duyuların temizliği gereksiz düşüncelerden gem vurmakla olur. Nefis; istek, temenni ve
uzak durmakla; organların temizliği aklî ve eşya sevgisinin özüdür. Dünyaya meyil ve
şer’î ölçülere uymaktan geçer.” Bu noktada özlem hep nefistendir. 22
dil önemlidir.
Ruhun temizliği: Mârifet ve kurb, müşâhede
gibi ruhânî nimetlerden ve bunların
Dilin temizliği: Faydasız ve boş sözleri lezzetlerinden temizlenmekle olur.
konuşmamak, konuşmalarda itidal ve Hakikat-ı insanın temizliği: Başkasından değil
doğruluğa riâyet etmek, gereksiz laflardan sadece Allah’tan beklemekle, Allah’ın ilmine,
uzaklaşmak, kişinin söylediklerinde ilave ve bilgisine güvenmek ve rıza göstermekle olur.
eksiltmelerden kaçınmakla olur. Rûhun temizliği: Kudsî teyid ve küllî-rûhânî
Hayalin temizliği: Bozuk inançlardan, desteklerle olur.
adi düşüncelerden, emel ve temenniden Sırrın temizliği: Cem hâline ait mutlak
uzaklaşmaktır. Hakk’ın mümkinât üzerine tecellîden ibârettir.
feyz ile yaydığı bilgi, husûsiyet ve sırlara ait
düşüncelerden arınmakla gerçekleşir. Bedenin, rûhun ve sırrın temizliğinin
ötesinde yer alan havâssa ait tahârete gelince
Kalbin temizliği: Himmet ve gayretin bu, Hak ile tahkîka erme ve zâtî tecellîden
dağınıklığına sebep olan her türlü mâsivâdan nasip alma ölçüsüne göredir. .
23
uzaklaşmakla olur. Kalple ilgili olarak
başka bir eserinde Konevî bu konuyu şöyle
açıklar: 21 Sonuç

Kalbin temizliği tam olmazsa kalan kirler Konevî bir müfekkir ve sistematik
tam bir müşâhede ve gerçek bir mârifetten tasavvufun kurucusu olması hasebiyle
alıkoyar. Fakat bu insanların sınırlı da olsa tasavvufî meselelere ilişkin geliştirdiği
Hakk’a ulaşmalarının sebebi tahâretleridir. yorumlar zengin mânaları ihtivâ eder.
Sınırlı hallerinin sebebi geride kalan kirin Söz konusu derunî beyan tarzı, yaklaşım

21 Bkz. Sadreddin Konevî, Tasavvuf Metafiziği, çev. Ekrem Demirli, İz Yay., 3. Baskı, İstanbul, 2009, s. 117-118.
22 Kur’an’da “şeytanın pisliği” tabiri geçmektedir. Şeytan ve nefse uymak kişinin kirlenmesine sebep olur. İman ise temizliktir. Müş-
rikler necistir. (Tevbe, 9/28) dolayısıyla şirk necâsettir.
23 Konevî, Kırk Hadîs Tercüme ve Şerhi, s. 30-33.

251