Page 248 - Dârülmülk Konya Dergisi 2024 5. Sayı

bu amaç için gayret sarf eden kişidir. Bu gereği maddeten ve mânen temiz ve
yönüyle temizlik ibadetin ön şartlarından temizleyici olmalıdır. Vücûdî düzeyde eşya,
biri kabul edilmiş ve bunun yanında temizlik ubûdiyet noktasında ise kul asıl itibarıyla
özü itibariyle de ibadet sayılmıştır. 3 temizdir. İbn Arabî’ye göre Kur’an’daki
4
“Elbiseni temiz tut.” (Müddessir, 74/4) âyeti,
Sûfîler namaz, zekât, oruç gibi İslâm’ın
temel şartlarını bir temizlenme ameliyesi kelimenin etimolojik kökenine ve cahiliye
olarak görmüşlerdir. Binaenaleyh abdest Arap şiirine de dayanarak, aslında kalbi
temizliktir. Namaz arınmaktır, temizliktir. ifade eder. Dolayısıyla âyette kastedilen
5
Zekât malın temizlenmesidir. Nitekim mâna kalbin temiz tutulmasıdır. Nitekim
tasavvufun bir tanımı da tezkiyedir. Zekâtın tasavvuf ilminin temel gayelerinden birisi
ticarî dürüstlükle ilgisi olduğu gibi, oruç de mücâhede ve müşâhede gibi yöntemlerle
ibadetinin de insanın hayvanî hasletlerinden nefsin kötü hasletlerinin giderilmesini
kabul edilen şehvet arzusunun giderilmesiyle sağlayarak âyette de zikredildiği üzere temiz
dolaylı olarak ilişkisi söz konusudur. bir kalbe vasıl olmanın yolunu açmak ve
Dünya sevgisi insanın gönlünü kirletir. kalb temizliğinin istikrar üzere olmasını
Peygamberler ve çocukları zekâtla sağlamaktır.
yükümlü değillerdir. Çünkü onlar dünya ile Kalbin temizliği yüce Allah ile huzura
kirlenmediler şeklinde tasavvufî bir sebeple ermekten ve kalbin O’nun hakkındaki
izah edilmiştir. Yani ibadetin yapılma sebebi farkındalığından ibarettir. Bunun tam
6
temizlenmek olduğu gibi yapılmama sebebi manasıyla gerçekleşmesi ise kişide
de temizliktir. Dünyalık biriktirmeyen ve ancak tevhid inancının sağlam oluşuyla
şeriatça zengin sayılmayan ve dolayısıyla mümkündür. Kişi kendisini kendi fiillerinin
7
malını zekâtla temizlemesine gerek ve hayatının mâliki olarak görmemeli,
olmayan kişinin kirlenmekten uzak olduğu yaptığı her işte, her türlü fiilde, her oluşta
vurgulanmıştır. ve tesirde Allah’ı görmelidir. Kul ancak
bunu yaptığı takdirde bâtınen temizlenmiş
Sûfîlerin perspektifine göre, temizlik aslî bir
nitelik iken necâset ise ârizî bir durumdur. olur. Zira eşyanın temizliği ancak Hak ile
8
Allah Kuddûs’tür ve yarattıkları da O’nun gerçekleşir.
isim ve sıfatlarının mazharları olması
hasebiyle kuddûstür. Her şeyin Allah’ı tesbih Sadreddin-i Konevî’de Temizlik
ediyor oluşu bu kutsiyetin doğal bir sonucu
ve gereğidir. Fıtrat ve yaratılış temizdir. Sûfîler ibadetlere bâtınî yorumlar
Dolayısıyla insanın hayatı fıtrî yaratılışı getirdikleri gibi temizlikle ilgili bazı âyet ve

3 Mustafa Çakmaklıoğlu, İbadetlerin Mânevî Yorumları, İnsan Yayınları, İstanbul, 2011, s. 104.
4 Çakmaklıoğlu, İbn Arabî’ye Göre İbadetlerin Mânevî Yorumları, s. 104.
5 Çakmaklıoğlu, İbadetlerin Mânevî Yorumları, s. 107.
6 Çakmaklıoğlu, age, s. 110.
7 Çakmaklıoğlu, age, s. 113.
8 Çakmaklıoğlu, age, s. 143.

246