Page 252 - Dârülmülk Konya Dergisi 2024 5. Sayı

tanıma, zâtî tecellîyi şühûd sûretiyle var olabilmesi için birliğe dönüşmesi ve
tahkîka devamdır. Tevhid temizleyicidir. kendisinde birliğin bulunması gerekendir. 20
15
İman ise tevhidin arındırıcılık vasfından Yani Konevî’ye göre, kısaca söylemek
pay alarak temizlenmektir. Müşriklerin gerekirse Hakk’tan uzaklık ve mâsivâya
necis olduğunu ifade eden âyette (Tevbe, bağlılık necâset türlerinden kabul edilir.
9/28) imanın temizlik olduğu açıkça Hakk’a yakın olmanın yolu ise O’nun
vurgulanır. Konevî’ye göre; kişi işlediği emir ve yasaklarına bütün varlığıyla riâyet
16
birtakım günahlarla birlikte berzah âlemine etmektir.
kirli olarak gittiğinde ve hatta necâsetle Temizlik meselesini helâl ve haram
cehenneme kadar vardığında orada kişiyi kavramlarıyla da ilişkilendiren Konevî’ye
temizleyecek tek şey imandır. Dolayısıyla göre helâl, tahâretin bir şartı; haram ise
Konevî’ye göre asıl tahâret; bâtının Hakk’ın necâsetin kaynağıdır. Helâl malda başkasının
hoşlandığı şeylerin dışındaki her şeyden hakkı bulunmamalıdır. Hak edilmeden
temizlenip tevhidle dolmasıdır. Tahâretin yenen bir lokma, giyilen bir elbise, kullanılan
ilk derecesi iman, en yüce derecesi ise bir mesken ve başka bir eşya mânevî pislik
müşâhede makamıdır. Bu ise tevhid-i taşımaktadır. Konevî’ye göre yiyecek
istihzârî yani ihsandır. Cem ve vahdaniyet ve giyeceklerin, bunları yiyen ve giyen
temizliktir. 17 insanların zâhirlerinde ve bâtınlarında;
Tahâretin zıddı olan necâset ve kaynakları bedenlerinden nefislerine, ahlâk ve
konusunda da Konevî şunları söyler: sıfatlarına etki eden birtakım özellikleri
vardır. Mekruh ve haram mal, kalplerde ve
Necâset, cehâlet ve şirkten zâhir olduğu
gibi, rûhânî güçleri öldüren şehvet, çirkin ruhlarda necâset oluşturmaktadır. Şüpheliler
âdet, bozuk düşünce ve kişinin te’vîlle inancı konusuna ise verâ ile yaklaşan Konevî’ye
sâdece bir yöne çekme gayretiyle kendini göre kalp ve ruhun temizliği, Hakk’ın
bağlamasından kaynaklanır, aklî ve şer’î dışındakilere karşı ilgi ve sevginin azlığıyla
ölçüleri tanımamaktan neş’et eder. mümkündür. Ruhlara ve kalbe ait bu
temizlik, ilâhî ihsanların zevkini ve mânevî
Necâset nevîlerinden biri de cem’ karşıtı rızkın artmasını sağlamaktadır. Zâhirî ve
olan tefrika/fark hâlidir. Âdemiyete nisbeti bâtınî tahâreti gerçekleştiren kimse de iki
itibâriyle imkân ve kesret ahkâmı da tür rızka nâil olmaktadır.
necâset türlerinden sayılır.” Konevî’nin
18
sisteminde imkân hükümleri demek varlığı Konevî’nin yaptığı yorumların daha analitik
ve yokluğu Hakk’ın tercihine kalandır. 19 ve kapsamlı oluşu, müslüman bireyin ruh
Kesret ise nisbîve izâfî bir varlığa sahip olup dünyasını temizlik ekseninde sistemli ve

15 Konevî, Kırk Hadîs, s. 25.
16 Konevi, age., s. 26; Çakmaklıoğlu, İbadetlerin Mânevî Yorumları, s. 113.
17 Konevi, Kırk Hadîs Şerhi, s. 18.
18 Konevî, age., s. 26.
19 Ekrem Demirli, Sadreddin Konevi’de Bilgi ve Varlık, İz Yay., İstanbul 2005. s. 215.
20 Demirli, age, s. 227.

250