Page 251 - Dârülmülk Konya Dergisi 2024 5. Sayı

akıl, sahih zevk ve temiz ruh sahipleri onun
mârifetiyle tahkîka ermişlerdir. 13
Hayır ve şerrin söz konusu edildiği yerde
umumiyetle günah ve sevap gibi dînî
kavramlar da zâhirî ve bâtınî perspektiften
ele alınır. Konevî’nin tahâret ve necâset
terimlerinin açılımını yaparken serdettiği
yaklaşım da bu minvaldedir. Nitekim
Konevî’ye göre günahlar mânevî pisliklerdir.
Her bir günahın hem zâhirde hem de
bâtında farklı veçhelerden tesiri vardır.
Konevî burada zâhir ve bâtın uyumuna
dikkat çekmektedir. Günahların veya
ibadetlerin insanın zâhirinden bâtınına
etki eden bazı özelikleri vardır. Söz konusu
özelliklerin ve etkilerin bir kısmı hemen
zâil olur, diğer bir kısmı ise bazı sıkıntı
ve zorluklarla kaybolur, bir kısmı kişinin
ölümüne kadar yanında kalır, bir kısmı ise Konevî ayrıca taatlerin temizleyici Fusûsu’l-hikem,
berzahta dahi karşısına çıkar. Buna göre özelliklerinden biri olarak “İyilikler (TİEM-env.1933_064)
maddî temizlikle mânevî temizlik iç içe kötülükleri mahveder/giderir.” (Hud,11/114)
geçtiği ve aralarında sıkı bir ilişki olduğu âyetindeki “mahv”e dikkat çeker.
görülür. Konevî buna delil olarak şu hadîsi Kötülüklerin Allah tarafından iyiliklere
14
zikreder: “Kul işlediği günah sebebiyle rızık döndürülmesi anlamındaki tebdîl ise
açısından mahrûmiyete uğrar.” Dolayısıyla Kur’an’da şöyle açıklanır: “Ancak tevbe
nefsin işlediği kötü fiillerin ve günahların, edip îmân eden, sâlih amel işleyenler, işte
kişinin hem maddî hem de mânevî rızıktan bunların kötülüklerini Allah iyiliklere tebdîl
mahrum kalmasına sebebiyet verdiğini edecektir.” (Furkan, 25/70) Konevî “mahv”ın
söylemek mümkün gözükmektedir. yani günahların silinmesinin Allah’ın
affetmesi, “tebdîl”in yani günahların sevaba
Kişinin işlediği günahlarla mânevî dönüşmesinin Allah’ın mağfiretinin bir
olarak kirlenmesi zamanla özellikle gereği olduğunu söyler.
inanç buhranlarına düşmesine de sebep
olabilmektedir. Dolayısıyla tevbe nasıl ki Konevî’ye göre tahâret mertebelerinin ilki
insan psikolojisi açısından da temizleyiciliği tevhîd-i istihzârîdir ki bu ihsan kavramında
söz konusu ise günahın da psikolojik açıdan ifadesini bulan Allah’ı görüyormuşçasına
mânevî buhrana, ruhsal krizlere ve hissî yapılan bir kulluktur. Ve yine tahâret
kilitlenmeye yol açabileceği görülmektedir. mertebelerinin en yücesi de Hakk’ı

13 Sadrettin Konevi, Kırk Hadîs Tercüme ve Şerhi, s. 23.
14 Konevi, age., s. 24; Ayr. bkz. Mustafa Çakmaklıoğlu, İbadetlerin Mânevî Yorumları, s. 105.

249