Page 258 - Dârülmülk Konya Dergisi 2024 5. Sayı

Allah, “Nerede bulunursanız” buyurarak velîlerden, tahkik ehlinin büyüklerinden
orada veya başka yerde bulunmakla nâdir kişiler dışında kimsede olmaz. Söz
hasredilmiş olmamaktadır. Bu yüzden konusu nâdir kullar bu vasıtasızlık cihetiyle
ben diyorum ki diyor Konevî: “Hak her özel bir sûrette duyarlar.” 13
taayyün edende mutlak ve gayr-i müteayyin “Nerede olursanız, O sizinle beraberdir.”
olarak taayyün etmiştir. Bu yüzden Allahu Allah zamandan ve mekândan münezzeh
Teâlâ şöyle buyurmuştur: “Üç kişinin gizli olduğu hâlde kendisini kulları ile beraber
konuştuğu yerde dördüncüsü mutlaka O’dur. Beş mekânlara dahil etmiştir. Hz. Peygamber
kişinin gizli konuştuğu yerde altıncısı O’dur.” de şöyle buyurmuştur: ‘Muhakkak ki kul
(Mücâdele, 58/7). O’nun künhünü tam namaz kılmaya kalktığında Allah onun vechi
olarak tanımak mümkün değildir. Nitekim karşısında durur.’ Bu gibi ifadeler kitap ve
Allahu Teâlâ, “İnsanlar ilimle O’nu ihata sünnette çokça bulunur.” 14
edemezler.” buyurmuştur... O’nu ilimle
ihata etmenin nefyedilişi ihatanın mümkün Konevî yine Hakk’ın vasıtasız irtibatını
olmamasındandır.” 12 işaret eden “Hiçbir canlı yoktur ki onun
alnından tutmuş olmasın.” (Hûd, 11/56)
Konevî varlıkların Hak Teâlâ ile vasıtalı âyetini şöyle yorumlamıştır: Bundaki sır
ve vasıtasız olmak üzere iki irtibat tarzı vasıta ve sebeplerin dikkate alınmayışıdır.
olduğunu söylemiştir. Buna göre vasıtasız Burada hiçbir el, sıfat veya başka bir şey
irtibat Hakk’ın eşya ile maiyeti zâtî olarak zikretmeden, tutmayı zâtın aynı olan
her şeyi zâhir ve bâtınıyla kuşatması hüviyete izafe etmiştir. Bu, orta derecedeki
cihetindendir. Şu âyetler buna birer muhakkiklerin müşâhedesidir... Fiil aslında
örnektir: “Nerede olursanız olun, O sizinle birdir ve Hakk’ın eseridir. Herhangi bir
beraberdir.” (Hadîd, 57/4), “Gizli gizli konuşan başkasının mahiyeti açısından fiilde tesiri
üç kişi yoktur ki dördüncüleri O olmasın; beş yoktur. 15
kişi yoktur ki altıncıları O olmasın. Bundan
az veya çok olsunlar ve nerede bulunurlarsa Allah’ın kullara yakınlığını ifade eden
bulunsunlar mutlaka Allah onların yanındadır.” kavramlardan biri de muhabbettir.
(Mücâdele, 58/7), “Biz insana şah damarından Konevî’ye göre “Allahu Teâlâ kendisini bilen
daha yakınız.” (Kâf, 50/16), “Dikkat edin! O, âriflerin yöneldiği ve alimlerin cemâline
her şeyi kuşatmıştır.” (Fussılet, 41/54). “Hak âşık olduğu gerçek sevilendir. Binaenaleyh
ile vasıtasız irtibat ciheti her varlık için hepsinin O’na karşı sevgisi ziyadeleşmiş,
sabittir. Şu kadar var ki insanların çoğu O’na dair şevk ve arzuları güçlenmiştir.
bunu bilmez. Allah’tan vasıtasız alma kapısı Allahu Teâlâ şöyle buyurur: “İman edenler ise
onlara açılmaz. Böyle bir durum nebîlerden, en çok Allah’ı severler.” (Bakara, 2/165).” 16

12 Konevî, Kırk Hadis Şerhi ve Tercümesi, s. 74.
13 Konevî, Kırk Hadis Şerhi ve Tercümesi, s. 161-162. Ayrıca bkz. Konevî, Esmâ-i Hüsnâ Şerhi, s. 232.
14 Sadreddin Konevî, Fusûsu’l-Hikem’in Sırları (çev. Ekrem Demirli), Kapı Yay., İstanbul 2015, s. 149-150.
15 Konevî, Fusûsu’l-Hikem’in Sırları, s. 79.
16 Konevî, Esmâ-i Hüsnâ Şerhi, s. 38.

256