Page 265 - Dârülmülk Konya Dergisi 2024 5. Sayı

müşâhede arasında da hiçbir münasebet tenzih deizme, sadece yakınlık ve teşbih
yoktur.” 36 de politeizme yol açabilir. Konevî’ye bu,
Hakk’ı eksik ve sadece bir veya birkaç
Konevî’ye göre “Hakk’ın hakikatinin
bilinemeyeceğinde görüş birliği vardır. yönden tanımak mânasına gelmektedir.
Zâtı açısından Hak ile yaratıkları arasında Hakk’ın âleme yakınlığı ve âlem ve insanla
bir ilişki olmadığı için başkasının ilmi beraberliğiyle ilgili âyetler, tenzihle
Hakk’ın hakikatini ihata edemez. Hak okunduğunda kişinin Hak Teâlâ hakkında
ile yaratıkları arasında bir açıdan bir sıhhatli bir inanç ve düşünceye ulaşacağı
ilişki olsaydı Hak o açıdan yaratıklarına beklenebilir.
benzemiş, bunun dışındaki noktalardan ise
onlardan farklılaşırdı. Hak ile yaratıkları Kaynaklar
arasında ortaklığı temin eden yön, farklılık
yönünden başka bir şeydir. Bu durumda Sadreddin Konevî, Esmâ-i Hüsnâ Şerhi (çev.
ise müstağnîlik ve mutlak birlik[le] çelişen Ekrem Demirli), Kapı Yay., İstanbul 2014.
yoksunluk ve imkâna neden olan bileşiklik Sadreddin Konevi, Fâtiha Suresi Tefsiri (çev.
ortaya çıkardı. Ayrıca halk da bizzat Ekrem Demirli), İz Yay., İstanbul 2009.
mümkün ve yaratılmış olmasına rağmen Sadreddin Konevî, Fusûsu’l-Hikem’in Sırları (çev.
bir açıdan Hakk’a benzemiş olurdu. Çünkü Ekrem Demirli), Kapı Yay., İstanbul 2015.
bir şey başka bir şeye benzerse o şey de
zorunlu olarak kendisine benzer. Bir olan Sadreddin Konevî, İlahi Nefhalar (çev. Ekrem
Hak, bütün bunlardan ve kendisine layık Demirli), Kapı Yay., İstanbul 2015.
olmayan şeylerden münezzehtir. ‘Hakk’ın SadreddinKonevî, Kırk Hadis Şerhi ve Tercümesi
benzeri yoktur.’ (Şûrâ, 42/11). Bu doğru (Tahkik ve Tercüme: H. Kâmil Yılmaz),
olmakla birlikte Hakk’ın yaratıklarında MEBKAM, İstanbul 2010.
tesirinin bulunduğunda ise kuşku yoktur.” 37 Sadreddin Konevî, Tasavvuf Metafiziği(çev.
Son cümle söylenmediği zaman Hakk’ı Ekrem Demirli), İz Yay., İstanbul 2009.
tamamen âlemden uzaklaştırmak ve insan Sadreddin Konevî, Vahdet-i Vücûd ve Esasları(çev.
için inanç alanının dışına itmek gibi bir Ekrem Demirli), İz Yay., İstanbul 2004.
sonuç doğabilir. Onun için ilâhî yakınlık ve
irtibat ile tenzih bir bütünlük içerisinde ele
alındığında faydalı bir sonuca vardırır.

Sonuç olarak, Konevî bir yandan Hakk’ı
tenzih ederken diğer taraftan Hakk’ın
âlemle olan irtibatını koparmamaya çok
dikkat etmektedir. İlgili âyetlere yaptığı
yorumlarda bunu yeterince görmek
mümkündür. Diğer türlü, sadece ve saf

36 Konevî, İlahi Nefhalar, s. 180-181.
37 Konevî, Fâtiha Suresi Tefsiri, s. 64-65.

263