Page 267 - Dârülmülk Konya Dergisi 2024 5. Sayı

SADR-İ KONEVÎ VE ANADOLU

SELÇUKLU EMİRLERİNE MERSİYESİ

VEYİS DEĞİRMENÇAY

1071 Malazgirt zaferinden sonra üç dört sürmüştür. Bu savaşta Anadolu Selçuklu
yıl içinde Anadolu’nun büyük bir kısmı ordusu Moğollara yenilmiş ve Anadolu
Selçuklular tarafından fethedilmiştir. Arslan Moğollara bağlı bir devlet haline gelmiştir.
Yabgu’nun torunu Kutalmış oğlu Süleyman Kösedağ Savaşı’ndan sonra Moğollar
Şah, 467’de (1075) İznik’i başkent yaparak Anadolu’da tam bir baskı kurmuşlar,
Anadolu Selçuklu Devleti’ni kurmuş ve I. koydukları ağır vergilerle halkı zor durumda
Kılıçarslan zamanında, İznik’in Haçlı ordusu bırakmışlardır. Moğol baskısının yanı
tarafından kuşatılmasıyla 469 (1097) yılında sıra artan Bizans saldırıları, yerel beylerin
Konya devlet merkezi yapılmıştır. Anadolu özellikle Karamanoğullarının isyanı,
Selçukluları, 571 (1176) tarihinde Bizans’ı dize siyasî cinayetler ve diğer nedenler devleti
getirip 573’de (1178) Danişmendliler’i ortadan büsbütün sarsmış; Anadolu Selçuklu Devleti
kaldırdıktan sonra büyüyüp gelişmeye birkaç kez ikiye ve üçe bölünmüştür.
başlamışlardır. Özellikle I. Alâeddin Moğolların baskısının iyice artması üzerine,
Keykubad devri Anadolu Selçukluları Anadolu Selçukluları birkaç başarısız
tarihinin altın devridir. Bu dönemde yapılan ayaklanma denemesine girişmişler; hatta
fetihlerle devletin sınırları, Marmara bölgesi bu ayaklanmalardan birinde Memlük
hariç bugünkü Türkiye sınırlarına ulaşmış; hükümdarı Sultan Baybars’tan yardım
iç ve dış ticaret gelişmiş, güvenlik sağlanıp istemişlerdir. Baybars 675 (1277) yılında
siyasî istikrar da temin edilmiştir. Bu arada Elbistan ovasında Moğolları darmadağın
doğuda Moğol saldırısı baş göstermiş ve etmiş; ancak ülkesine geri dönünce,
Moğol saldırısından kaçan birçok Fars Moğolların intikamı acı olmuş ve çok
ve Türk asıllı şair, yazar, fakih, müderris, sayıda insanı acımasızca öldürmüşlerdir.
mutasavvıf ve bilim adamı Anadolu’ya Bundan sonra Anadolu tamamen Moğol
gelip yerleşmiş; bazıları Selçuklu sarayında, egemenliğine girmiş; Moğolların atadıkları
bazıları ise tekke ve hankâhlarda yaşamış, valilerle yönetilmiştir.
Farsça ve Arapça birçok eser kaleme Anadolu Selçukluları döneminde ülkenin
almışlardır.
hemen her yerinde imarethaneler yapılmış;
Bu huzurlu ortam 641 (1243) yılında buralarda yoksul halka, öğrencilere ve
Moğollar’la yapılan Kösedağ savaşına kadar yolculara parasız yemek verilmiştir. Başta

265