Page 129 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 7. Sayı

Grafik2: Levâmiü’l-esrâr’ın haşiye ve çevirilerinin nüsha sayısı.

Görüldüğü üzere (Grafik 2) Metâliu’l-envâr

şerhleri arasında Levâmiü’l-esrâr’ın, kendinden
önce yazılan Tenvîrü’l-Metâli’yi neredeyse
unutturacak kadar güçlü bir etkisi olmuştur.
Bu şerh üzerine yazılan haşiyelerin en güçlü
evresini IX/XV. asrın oluşturması ise oldukça
manidardır. Bunun temel nedenleri arasında
Hacı Paşa (ö. 827/1424) ve Cürcânî’nin (ö.
816/1413) büyük etkisi söz konusudur. Nitekim
Cürcânî’nin VIII/XIV. asrın sonlarına

Grafik 1: Metâliu’l-envâr ve en yaygın iki şerhinin nüsha doğru kaleme aldığı haşiyesi IX/XV. asrın
sayıları.
başlarından itibaren yaygınlık kazanmış ve pek
Mevcut verilerden hareketle Metâli çok isim literatürün gelişim ve dönüşümüne
literatürüne ilginin zamanla İsfahânî şerhinden katkıda bulunmuştur. Bu isimlerin arasında
Kutbüddin er-Râzî şerhine kaydığını Fâtih dönemi uleması özel bir yeri vardır.
söylemek mümkündür. Ancak Kutbüddin Nitekim Seyyid Ali el-Acemî (ö. 860/1455) telif
er-Râzî şerhine olan bu ilginin sadece şerhten ve tedris, Kadızâde-i Rûmî (ö. 844/1440’tan
kaynaklanmadığı, bu şerh üzerine yazılan sonra) telifve tedris, Hoca Ali es-Semerkandî
haşiyelerin de çok büyük etkisi olduğu (ö. 860/1455) telif, Muhammed İbnü’ş-Şerif
unutulmamalıdır. Nitekim Şemseddin İsfahânî Cürcânî (ö. 839/1435[?]) telif, Muhammed b.
şerhi üzerine sadece 4 haşiye yazılmışken, Beşîr (ö. 9/15. yy.) tedris, Muhammed b. Ömer
onun çağdaşı olan Kutbüddin er-Râzî şerhiyle el-Halebî (ö. 850/1446) telif ve tedris yoluyla
ilgili haşiye, haşiyetü’l-haşiye ve çevirinin literatüre katkı sağlamıştır. Aynı şekilde
toplam sayısı 97’dir:

127