Page 133 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 7. Sayı

aldığı Hâşiye alâ Levâmii’l-esrâr’ın bazı İstanbul’u yine bu iki kutbun ilim/bilim ve
bahislerini “muhakkikâne” bir şekilde düşünce merkezine de dönüştürme hareketi
okumuştur. Kendi eserinde entelektüel başlatmıştır. Mevcut yapıların bir kısmını
tahsil hayatına dair detaylı bilgiler veren eğitim merkezine dönüştürmüş, yaptırdığı
Taşköprülüzâde mantık alanındaki en Sahn-ıSemân medreseleri bünyesinde dört
4
önemli üç eserin, Îsâgûcî, Şemsiyye ve kütüphane tesis etmiştir. Fâtih Camii
Metâli literatürünün önde gelen şerh ve içinde bir kütüphane kurmuş ve bağışladığı
haşiyelerini okumuştur. Taşköprülüzade’nin kitapları, mihrabın iki tarafına yerleştirilen
mantık ilminde aldığı dersleri (soldan-sağa) dolaplarda muhafaza ettirmiştir. Fâtih
sıralamayla verilecek olursa şu şekilde bir Kütüphanesi adını alan bu kütüphaneye
sıralama yapılabilir: Fâtih’in özel kitaplarının yanında Hasan
…Îsâgûcî > Hüsam Kâtî Şerhi > Şerhü’ş- Paşa, Musannifek, Hatipzâde gibi devlet
Şemsiyye (Kutbüddin er-Râzî > Cürcânî adamı ve ilim erbabı kitap bağışlarında
Haşiyesi > Şerhü’l-Metâli (Kutbüddin er-Râzî) > bulunmuştur. Bu kütüphanenin kurulduğu
Cürcânî’nin Şerhü’l-Metâli Haşiyesi… Fâtih döneminde İstanbul ve diğer
şehirlerde medreseleşme faaliyetinin
Fâtih dönemi sonrası Osmanlı medrese gereklerinden olarak çeşitli medrese, cami
müfredatına dair çok önemli veriler sunan veya tekkelerde kütüphaneler de ortaya
diğer bazı eserler dikkatle incelendiğinde, çıkmıştır. Binaenaleyh İstanbul’daMahmud
mantık metinleri arasında Îsâgûcî, Şemsiyye, Paşa ve Şeyh Vefa, Edirne’de Çandarlızâde
Tehzîbü’l-mantık ve Metâli ile bunların İbrahim Paşa, Bursa’da Molla Yegân,
oluşturduğu literatürün en fazla okutulan Amasya’da Hızır Paşa, Afyon’da Gedik
eserler arasında olduğu görülmektedir. Ahmed Paşa, Kastamonu’da Candaroğlu
Seviye olarak neredeyse tüm programlarda İsmail Bey, Üsküp’teİsa Bey b. İshak Bey
ittifakla Îsâgûcî’den sonraki düzeyde gibi kişiler kendi yaptırdıkları tekke, cami
yerini koruyan Şemsiyye literatürü orta veya medreselerde kütüphane oluşturmuş ve
seviye eserlerindendir. Onu takiben yer kitaplarını vakfetmişlerdir. 5
yer Teftâzânî’nin eseri Tehzîbü’l-mantık
üst sıralarda görülse de Metâli ve şerhleri/ Fâtih Sultan Mehmed kitaplarla etkin
haşiyeleri bu seviyede daha çok yer almıştır. bir bağ kurmuş, entelektüel birikiminin
tekamülü amacıyla kitap mütalaasını
Şehzadelik yıllarında Manisa’da ihmal etmemiştir. Nitekim bazı Osmanlı
oluşturmaya başladığı ve tahta geçtiğinde uleması, bizzat onun mütalaası için (bi-resmi
Edirne Sarayı’na intikal ettirdiği özel mütalaati’s-sultan…) kitap telif ederken,
kitaplığını fetihle birlikte İstanbul’a müstensih veya hattatlar da çeşitli alanlara
taşıyan Fâtih Sultan Mehmed, doğu – batı dair birçok eseri istinsah etmişlerdir.
medeniyetlerinin coğrafi merkezi olan
4 Taşköprülüzâde Ahmed Efendi, eş-Şekâikü’n-Nu‘mâniyye, haz. Muhammet Hekimoğlu (İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu
Başkanlığı, 2019), 851-864.
5 İsmail Erünsal, Osmanlılarda Kütüphaneler ve Kütüphanecilik (İstanbul: Timaş Yayınları, 2020), 125-150.

131