Page 140 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 7. Sayı

çok farklı bölüğün adına rastlanır. Topkapı
Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde muhafaza
edilen 1103/1691 tarihli bir Vekâyinâme’ye
göre (TSMK R.1224) nakkaşlar da diğer
ehl-i hiref bölükleri gibi haznedarbaşının
emrindedir. Bölüğün başında, yapılan işleri
denetleyen; tasarım ve renklerle birlikte
diğer atölyelere gönderilecek desenleri
onaylayan usta sanatkârlar bulunur. Söz
konusu ustalara “sernakkaş”, “serbölük”
ya da “nakkaşbaşı” adı verilir. Ayrıca XVI.
yy.’da kalabalıklaşan nakkaşlar bölüğü için
kethüda, serbölük, seroda-i evvel ve seroda-i
sânî gibi idarî görevler de oluşturulmuştur.
Faaliyet alanının geniş olmasından dolayı
bir nevi dönemin sanat modasını belirleyen
nakkaşhâne, aynı zamanda usta çırak ilişkisi
ile enderûnlu sanatkârlar yetiştiren bir okul
Görsel 2. Şehzade su ve karanın kahramanı, Kostantiniyye görevini de üstlenmektedir. Şakirt veya
Mehmet 78 ve MK. kalesi fâtihi Ebu’l-Feth Sultân Mehmed tilmiz adı verilen öğrenciler, eğitimlerine
Yazmalar 506 no’lu Hân b.Sultân Murâd Hân b.Sultân Mehmed en basit işle başlayarak, zaman içerisinde
eserlerin zahriye Hân’ın emriyle yapıldı. Allah saltanatını “üstadlar zümresine” kadar yükselebilir.
sayfası ile Hâfız ebedi eylesin. Onu kutup yıldızından yüce Başarılı olamayanlar ise bir başka sanat
Osman hilyesi formu kılsın. veya zanaat grubuna nakledilir. Faaliyet
arasındaki şekil alanları içerisinde; kitap süslenmesi, saray
benzerliği Saray nakkaşhânesi ile ilgili bilgiler, XVI. köşklerinin veya binalarının kalem işi ile
yüzyılda düzenli olarak tutulmaya başlayan
ve Ehl-i Hiref olarak adlandırılan, sanatkâr bezenmesi, çadır, otağ, halı, kumaş, çini gibi
teşkilatının maaş defterlerindeki kayıtları sarayın diğer ehl-i hiref teşkilatı tarafından
ile günümüze kadar ulaşmıştır. Teşkilatın üretilen bazı sanat eserlerinin desen
hazırlığı, kutu, sandık, ahşap ve mukavvadan
kuruluşu II. Bayezid döneminde gerçekleşse
de asıl yapılanması Fâtih dönemindedir. mamul çeşitli taşınabilir eşyanın bezenmesi
Ehl-i Hiref kayıtlarına göre sarayda yaklaşık yer almaktadır. Çalışma sistemi içerisinde ise
kırk beş bölükten bahsedilir. Teşkilatın en cetvelkeşler, renkzenler, deseni fırçaya çeken
tarrâhlar veya müzehhipler, musavvirler,
önemli ve en kalabalık bölüğü Bölük-i Rum
ve Bölük-i Acem olmak üzere iki gruptan ressamlar gibi kitap sanatlarına ilişkin
müteşekkil nakkaşlar topluluğudur ancak her türlü faaliyet veya murakka germek,
kâtip, mücellit, zerger, hakkâk, zernişancı, altın ezmek, fırça yapmak, kâğıt boyamak,
mührelemek, âherlemek gibi sanat ve zanaat
zerduz, kazzâz ve çiniciler gibi defterde pek

138