Page 141 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 7. Sayı
P. 141

gerektiren işler yer almaktadır. Bu teşkilata   kısmındaki kapalılıkları izah etmek amacıyla
             mensup nakkaşlara yeteneklerine veya        kaleme almış ve İlhanlı hükümdarlarından
             atölyedeki kıdemlerine göre üç ayda bir     Ebû Said Bahadır Hân’ın veziri Gıyâseddin
             maaş verilmektedir. Bunun yanı sıra saray   Muhammed b.Reşîdeddin Fazlullah’a
             atölyesindeki çalışmaları yakından takip    ithafetmiştir. Metâliu’l-envâr’ın  mantık
             eden sultan ortaya çıkan eserden memnun     kısmı, klasik mantık yazım geleneğine
             kalmış ise sanatkârlarını hususî olarak da   uygun olarak “tasavvurat” ve “tasdîkât”
             ödüllendirirdi.                             bölümlerine ayrılmış, aynı düzen Levâmiu’l-
                                                         esrâr’da da takip edilmiştir. Seyyid Şerîf
                                                         Cürcânî, Alî Kuşçu ve Hacı Paşa başta
             Urmevî Külliyatının Fâtih İçin              olmak üzere bir çok âlimin haşiye yazdığı

             Tezhiplenen Nüshaları                       Levâmiu’l-Esrâr Osmanlı medreselerinde üst
                                                         düzey mantık eseri olarak okutulmuştur.
             Sirâceddin Urmevî’nin (ö.682/1283) Fâtih’in
             özel koleksiyonunda yer alan ve bugün       Burada mevzu bahis edilen her iki nüshanın
             mevcut bilgiler ışığında tespit edebildiğimiz   bezemeli varakları incelenip desen analizi
             bezemeli iki eseri mevcuttur. Bunlardan ilki,   yapıldığında iki farklı üslûbun etkisi
             Urmevî’nin iki bölümden oluşan Metâliu’l-   öne çıkmaktadır.  Bunlardan ilki; Fâtih
             envâr adlı eserindeki mantık kısmına        Sultan Mehmed dönemi ile özdeşleşen
             Kutbüddin er-Râzî (ö.766/1365)t arafından   Baba Nakkaş, diğeri ise Timurî Herat
             yazılan şerhin nüshasıdır. Diğeri ise bu şerhe   nakkaşhânesinde görülen, ancak daha
             Seyyid Şerîf Cürcânî (ö. 1413/816) tarafından   erken örneklerine Muzafferîler döneminde
                                                                              1
             Râzî şerhine yazılan haşiyenin Muharrem     rastlanan Naif üslûptur.
             869/Eylül-Ekim 1464’te Hâmidî eliyle        Bahsi geçen üslûplar arasında Baba Nakkaş,
             istinsah edilen nüshasıdır. Her iki yazma   Fâtih dönemi ile anılan, “hatâyî” veya “Fâtih
             eser de doğrudan Fâtih Sultan Mehmed        Devri” üslûbu olarak da bilinen bezeme
             Hân’ın mütalaası için çoğaltılıp tezyin     tarzıdır.  Üslûp, yazma eserden, taşişçiliğine,
             edilmiştir.                                 çiniden, kitap kabı süslemesine kadar pek

             Kutbüddiner-Râzî, Levâmiu’l-esrâr adını     çok alanda uygulama alanı bulmuş, hatta
             verdiği şerhini Metâliu’l-envâr’ın mantık   günümüze kadar kesintiye uğramadan
             1 Bu bezeme tarzına ilişkin “naif” tabirinin henüz tam olarak kabul görmüş bir kavram olmadığını belirtmemiz gerekir.
             Gördüğümüz kadarıyla, “naif” kavramına ilk defa dikkat çeken R.Ettinghausen’dir. Fakat böyle bir isimlendirme tercihinin nedeni
             Ettinghausen’in kendisi tarafından açıklanmamıştır. Çalışmalarında sık sık atıf yaptığı bu bezeme tarzının erken örneklerini
             Muzafferiler, Celâyirliler ve Timurlular dönemiyle karakterize eden Z.Tanındı, “naif” tabirinin “delicate” (narin, ince) anlamında
             kullanıldığı kanaatindedir. Öte taraftan E.Wright gibi bazı sanat tarihçileri, doğrudan Muzafferîler dönemiyle ilişkilendirdikleri
             söz konusu üslûbu “Muzafferî tarzı” olarak adlandırmaktadırlar. Bkz. Richard Ettinghausen, “Manuscript Illumination”, A Survey
             of Persian Art: from Prehistoric Times tothe Present, ed. Arthur Upham Pope (Tahran: Soroush Press, 1977), V, 1937-1940; Zeren
             Tanındı, “Two Bibliophile Mamluk Emirs: Qansuhthe Master of the Stablesand Yashbekthe Secretary”, The Arts of the Mamluks in
             Egyptand Syria-Evolutionand Impact, ed. Doris Behrens-Abouseif (Goittingen: Bonn University Press, 2012), 274; Elaine Wright,
             The Look of the Book: Manuscript Production in Shiraz 1303-1452 (Washington DC: Freer Gallery of Art, 2012), 48-80; Zeren
             Tanındı, “Başlangıcından Osmanlı’ya Tezhip Sanatı” Hat ve Tezhip Sanatı (Ankara: Kültür Bakanlığı, 2009), 253.







                                                        139
   136   137   138   139   140   141   142   143   144   145   146