Page 142 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 7. Sayı

süregelmiştir. Baba Nakkaş sanatkârın dönemi eserlerinde görülecektir.
lakabı olup, asıl adı Muhammed b. Şeyh Fâtih dönemi eserlerindeki sayfa formları
Bayezid’tir. En karakteristik özellikleri; da kullanılan renkler kadar çeşitlidir.
tasarımdaki her motif grubunun iri, yuvarlak Bilhassa zahriye sayfalarında daire, mekik,
ve oldukça kıvrak hatlara sahip olmasıdır. dikdörtgen şemse, salbek ve köşebentten
Halkâr uygulamalarında görülen, nüansları oluşan kitap kabı görünümü en çok
abartılmış tahrirler motif hareketliliğini rastlanan biçimlerdir. Bunun yanısıra tezhip
daha da ön plana çıkaran hamlelerdir. Hem sanatı açısından desen analizini yaptığımız
motifin iç yüzeyine yapılan küçük süslemeler Urmevî’ nin her iki eserinde de zahriye
hem de helezon dönüşlerinde ortaya çıkan sayfası (vr.1a) formu, dönemin karakteristik
boşluklara konulan üç nokta, sap çıkması bir başka sayfa düzenine örnektir. Bir
veya tirfil gibi ayrıntılar üslûbun boşluğa ne dikdörtgen içine yerleştirilmiş klasik bir
kadar az yer verdiğini göstermesi açısından Hafız Osman hilyesini anımsatan biçimiyle;
önemlidir. Bilhassa bitkisel kompozisyonlar baş makam, göbek ve etek kısmalarından
helezon üzerindeki motiflerin yön takibini oluşur.Bu tezyini formda tasarım üç bölüme
güçleştirecek kadar yoğun tasarlanmaktadır. ayrılır. İlk bölüm besmelenin yazıldığı baş
Renk kullanımı da en az tasarım ayrıntıları makam, göbek adı verilen kareye yakın
kadar dikkat çekicidir. İlginç olan şudur dikdörtgen kısım ve ayetin yazılı olduğu
ki; halkâr tekniği kullanılarak hazırlanan son bölümdür. Klasik hilye formundan
eserlerde ne kadar az renge rastlanıyorsa, tek farkı etek adı verile bir kıt‘a formuna
zemini boyalı klasik tezhip uygulamalarında benzeyen düzenlemenin sadece üst kısmının
da bir o kadar fazla renge yer verilmektedir. alınmasıdır. 2
Çivit mavisi, lacivert, beyaz, kızıl kahve,
su yeşili veya siyah gibi baskın renkler aynı Süleymaniye Kütüphanesi Şehzade
bezeme üzerinde, bir arada kullanılmaktadır. Mehmet 78 numarada kayıtlı Meṭâliʿu’l-
Altın ise bu renkliliğin arasında çok daha envâr adlı eserin zahriye sayfası formu
az yer kaplar. Motiflere bakacak olursak da bu tarzdır. Eser, 165 x 259 x 32 mm.
münhanî, rûmî ve hatâyî grubu çevresinde ebadında krem rengi kağıt üzerine nesta’lik
şekillendiği görülecektir.Aynı şekilde bulut hattıyla hazırlanmış, toplam 289 varaktan
motifine de rastlanır. Ancak bulut motifinin müteşekkildir. Her varak siyah is ve
kompozisyona yön veren daha yaygın kırmızı lâl mürekkeb kullanılarak yirmibir
kullanımı asıl, Fâtih’in oğlu II. Bayezid satır Nes’talik şeklinde hazırlanmıştır.
2 Benzer formda hazırlanmış tezhipli örnekler için bakınız: Seyyid Şerîf Cürcânî’ye ait Hâşiye alâ Şerhi Kudbiddin ale’ş-Şemsiyye
adlı eser (Şehit Ali Paşa 1754, 1a); Nasîrüddinet-Tûsî’nin (ö. 672/1274) astronomi alanındaki Sî Fasl adlı eserine Nizâmeddinen-
Nîsâbûrî’nin (ö. 730/1329 [?]) yazdığı şerhin Ahmedüddîn tarafından İstanbul’da istinsah edilen nüshası (Ayasofya 2664, 1a) ;
İbn Sînâ’nın ansiklopedik eserinin Fâtih Sultan Mehmed Hân’ın mütalaası için 9 Ramazan 4/869 Mayıs 1465 tarihinde hazırlanan
nüshası (Ayasofya 2531, 1a) ; Sühreverdî el-Maktûl’ün (ö. 1191/587) felsefe ile tasavvufu buluşturduğu en kapsamlı eseri el-
Meşâri‘ ve’l-mutârahât’ın Mahmud b. Ahmed el-Harpûtî tarafından 30 Muharrem 11/871 Eylül 1466 tarihinde istinsah edilen
nüshası (Damat İbrahim Paşa 826, 1a) ; Şehristânî’nin (ö. 548/1153) dinler ve felsefî akımları konu edinen el-Milel ve’n-nihal adlı
eserinin Fâtih Sultan Mehmed Hân’a sunulmak üzere hazırlanan nüshası (Fazıl Ahmet Paşa 857, 1a). Bkz. “Sultan Fatı̇h’ı̇n Şahsı̂
Kı̇taplığı” Yazma Eser Sergı̇sı̇ Kataloğu (İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2022).

140