Page 57 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 7. Sayı

de olsa soyutlamaya ve aracılara ihtiyaç duyar.
Halbuki bütün organlarım ve bedenimden
gafil iken benliğimin farkında isem demek

ki bu farkındalık başka bir şeyin aracılığıyla,
özellikle de beynimde yerleşik iç güçlerle
değildir. Üstelik düşünce deneyinde zâtın,

bedensel hiçbir fiil ve harekete sahip olmadığı
bir durumda kendine dair şuuru olduğu
söylenmişti.

Zâtî şuurun akıl yürütmeden
kaynaklanmadığını gösteren genel bir delili
de vardır. Öncelikle aracılı bir şekilde olması
demek zâtın burhan/kanıt ile ispatlanması
gerektiğini söylemek demektir. Bu aracıyı yani
orta terimi içeren kanıt ya neden burhanıdır
(limmî burhan). Ancak açık bir şekilde burada
neden burhanı işlemez. Çünkü kendime dair
şuurum sebebimin bilgisinden öncedir. Şuur
eden önce kendi varlığının şuurundadır, sonra
sebebini arar. Bu aracıyı yani orta terimi içeren
burhan, varlık burhanı (innîburhan) da olamaz.

Çünkü kendime ve şuuruma ya genel bir fiille

veya özel bir fiille delil getirmem gerekir.
Genel bir fiil genel bir faili ve genel bir illeti

gösterir, yoksa özel bir zâtı, belirli bir faili ve
belirli bir illeti göstermez. Bu konuya özel
olmak üzere burada özel bir fiil de özel bir zâtı

göstermez. Çünkü kendime dair bir zâtî şuura
sahip olduktan sonra, ancak ona dayanarak

özel bir fiili bilebilirim ki bu durumda zâtî

şuur fiilden önce demektir. Şimdi zâtî şuuru

da fiille ispat edersek kısır döngüye düşeriz.
Sonuç olarak uçan adamın gösterdiği üzere,

insanın kendisine dair şuuru fiillerine dair
bilgisinden öncedir. Urmevî’nin ifadesiyle
belirli bir sonucun belirli bir nedenin sonucu
olması bakımından bilgisi, söz konusu belirli
nedenin bilgisine dayanır. Aynı şekilde

belirli bir fiilin belirli bir failin fiili olması
bakımından bilgisi de belirli failin bilgisine

55