Page 54 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 7. Sayı

Zâtî Şuur: İnsanın Dört Hali ve bedensel yapısı tam olarak yaratılmış bir
Üzerine kimse, bitişiklik ve temastan doğan algıları
elemek için parçaları bitişik olmayacak ve
Urmevî uçan adamın farklı boyutlarını ortaya organları birbirine temas etmeyecek şekilde
koymak için öncelikle zâtî şuura odaklanır. varsayılmaktadır. Bu durumda kişi varsayım
Şuur nedir? Urmevî’ye göre şuur, hakkında gereği hiçbir şekilde sıcaklık, soğukluk,
basiret (istibsâr) ve bilince (fitnat) sahip yaşlık ve kuruluk gibi duyusal nitelikleri
olmadığımız, tasavvurunu oluşturmadığımız hissetmeyeceği yalıtılmış bir hava ortamında
bir şeye dair farkındalıktır (şu‘ûr). Dolayısıyla asılı durmaktadır. Bu farazi koşullar altında
şuur, mananın nefse ulaşmasındaki ilk kişi zâtının varlığının ve özel zâtının farkında
mertebedir. olacaktır; farkında olduğunun farkında
Urmevî’ye göre İbn Sînâ’nın el-İşârât, III, olmasa bile. Urmevî’ye göre, bu farazî halde
1’deki ana iddiası “insanın her halde özel gerçekleşen zât farkındalığının daimîliği,
zâtının (zât-ı mahsûsa) farkında olduğu”dur. insanın bedenden başka olduğunu da gösterir.
İnsan dört halin tamamında yani sağlıklı
ve hasta iken, uyurken, sarhoşken zâtının
farkındadır. Zâtî Şuur: Farkındalık ve
Farkındalığın Farkındalığı
Bir kimse [i] uyanık/ayık ve sağlıklı iken
mizacı sağlam ve mutedil olduğunda hem İbn Sînâ el-İşârât III, 1’de “... hatırında misli
dış hem iç duyuları hem de aklı işlevlerini sabit olmasa bile” şeklinde bir ifade kullanır.
tam olarak yerine getirir. Kişi bu durumda Urmevî’ye göre bu ifade “zâtının farkında
zâtının farkındadır. [ii] Kişi uyanık/ayıkama olduğunun farkında olmak” (şu‘ûrbi’ş- şu‘ûr)
hasta iken mizacı sağlam ve mutedil değildir. ile karşılanabilir. Çünkü farkındalık ile
Bu durumda dış ve iç duyularında kısmî farkındalığın farkındalığı başka şeylerdir ve
algı sorunları ortaya çıksa da kendisinin farkında olmak farkında olduğunun farkında
farkındadır. [iii] Kişi uykuda ikende zihnî olmayı gerektirmez. Uçan adamın zâtına
açıklığa sahip olmasa da “şunu dedim, rüyada dair farkındalığı ilksel ve doğrudandır. Arzu,
şunu gördüm” şeklinde cümleler kullanır. öfke, sevgi gibi statik zihinsel durumlarımızın
Bu da onun uyku halinde kendisinden gafil farkına varmadığımız anda dahi bu ilk
olmadığını ve özel zâtının farkında olduğunu dereceden farkındalığı kaybetmeyiz. “Şuurun
gösterir. [iv] Kişi uykudan daha ağır bir şuuru” ise dolaylı ve ikinci seviyededir ve
bilinçsizlik içinde olduğu sarhoşluk halinde de ayıklık/uyanıklık (ilk farkındalık) ile bilinçlilik
özel zâtının farkındadır. (ikinci farkındalık) arasındaki bir ayrımı ifade
eder. İkinci farkındalık uyarılmış ve bilinçli
hale gelmiş (fıtnat/istibsâr) bir farkındalık
Zâtî Şuur: Uçan Adam Üzerine olup ilk farkındalık üzerine katlanmış olan
refleksif bir haldir. Urmevî’ye göre, kişi
Bu dört halin dışında insanın zâtî şuurunu
özellikle “uçan adam” düşünce deneyiyle ispat kendisinin farkında olduğu her durumda bu
etmek mümkündür. Buna göre doğrudan aklı farkındalığın farkında olmayabilir. Bir başka
açıdan farkındalık hem ilk hem ikinci halde

52