Page 51 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 7. Sayı

almaktan farklı olarak muhtelif anlamlar veya suretlere ulaştığı hususunda Kutbüddin
suretler oluşturmak demektir. Ortaklık ve er-Râzî’yle aynı kanaattedir. Ama
farklılık cihetlerini çoğaltmamıza bağlı olarak Cürcânî küllîlik suretlere zihinde ilişse de
tek bir şeye örtüşen pek çok anlam elde kelimenin hakiki anlamıyla birden çok şey
etmemiz mümkündür. Dolayısıyla bir şeye arasında ortaklıktan bahsedilemeyeceği
örtüşen birden çok suret olmasının önünde kanaatindedir. Ona göre Urmevî’nin sözleri,
herhangi bir engel yoktur. 8 her ne kadar ilk bakışta tabiî küllînin dış
dünyada ferdin parçası olarak bulunduğunu
Özetle mahiyetin dış dünyada tek bir
varlıkla var olup parçaların akılda farklı ifade etse de hakikatte meseleyi anlatmayı
itibarlarla elde edildiği hususunda amaçlamaktadır. Dolayısıyla Cürcânî’ye göre
Adudüddin el-Îcî, Kutbüddin er-Râzî ve Urmevî onunla aynı kanaati paylaşmaktadır.
Seyyid Şerîf Cürcânî aynı doğrultuda görüş
beyan ederler. Kaynakça

Cürcânî, Seyyid Şerîf. Şerhu’l-Mevâkıf, çev. Ömer
Sonuç Türker. İstanbul: Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı,
2015.
XIII. ve XIV. yüzyılın önden gelen üç Cürcânî, Seyyîd Şerif.Hâşiye alâ Levâmii’l-esrâr.
düşünürünün tabiî küllî hakkındaki İstanbul: Hacı Muharrem Efendi Matbaası, 1303.
metinlerinden hareketle yapılan tahlillerden Cürcânî, Seyyid Şerîf. Hâşiyetü’t-Tecrîd I-III (Tesdîdü’l-
aşağıdaki sonuçlara ulaşılabilir: kavâid ve diğer haşiyelerle birlikte), nşr. Eşref Altaş,
Muhammed Ali Koca, Salih Günaydın, Muhammed
Birincisi; Urmevî, her ne kadar ayrıntılı Yetim. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları,
bir tartışmaya girmese de tabiî küllînin dış 2020.
dünyada bulunduğunu söylemekte hatta bu İbn Sînâ.Kitâbu’ş-Şifâ: Metafizik, çev. Ekrem Demirli –
hususta kesinlik iddiasında bulunmaktadır. Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2022.
İkincisi; Kutbüddin er-Râzî küllîliğin Îcî, Adudüddin.el-Mevâkıf fî ilmi’l-kelâm (Şerhu’l-
suretlere ancak zihinde ilişebileceğini Mevâkıf içinde), çev. Ömer Türker.İstanbul: Yazma
söyleyerek tabiî küllînin dış dünyada Eserler Kurumu Başkanlığı 2015.
bulunmasının kesin olmak bir yana mümkün Râzî, Kutbüddin.Levâmiu’l-esrâr fî şerhi Metâlii’l-envâr.
olmadığını iddia etmektedir. Ona göre dış İstanbul: Hacı Muharrem Efendi Matbaası, 1303.
dünyada var olan sadece fertlerdir. Akıl bu Râzî, Kutbüddin. Risâle fi’l-Külliyyât, nşr. ve çev. Ömer
Türker. İstanbul: Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı
fertlerden küllî olmakla nitelenen suretleri Yayınları, 2013.
soyutlar.
Teftazânî, Sadeddin.Şerhu’l-Makâsıd. İstanbul: Hacı
Üçüncüsü; Seyyid Şerîf Cürcânî, tabiî Muharrem Efendi Matbaası, 1305.
küllînin dış dünyada bulunmadığı, dışta Türker, Ömer. “Kutbüddin er-Râzî’de Tasdik Kavramı
yalnızca fertlerin var olduğu ve aklın ve Felsefî İçeriği”.Nazariyat 5/2 (2019),1-19.
fertlerin hususiyetlerinin soyutlayarak küllî Urmevî, Sirâceddin.Metâliu’l-envâr. İstanbul: Hacı
Muharrem Efendi Matbaası, 1303.

8 Cürcânî, Şerhu’l-Mevâkıf, I, 576-78, 590, 594, 641-44.

49