Page 234 - Dârülmülk Konya Dergisi 2024 5. Sayı

bulunması da gerekli görünmekle beraber, Bu anlayışa göre, kişisel mutluluk ve rahatı
bu araştırmaları yapacak kişide herhangi elde etmenin yolu, kişiliğimizi yönlendiren
bir içsel ve mânevî gelişim ve olgunlaşma alt benliğin yani mânevî gelişim süreçlerine
şartı aranmamaktadır. Çünkü psikolojik girmemiş nefsin her türlü olumsuz etkilerinden
araştırmalarda önemli olan, objektif kriterlerle kurtularak kendimizi Yaratıcının belirlediği
insan davranışlarını bilimsel olarak incelemek hakikat bilgisine bırakmaktır. Geçici varlıkların
ve yorumlamaktır. Bununla beraber, psikolojik şarkılarını dinlemek ve tekrar etmekten
bilgileri aktaran kimselerde, uğraştığı alanla zihnimizi kurtarmak ve kalbin derinliklerinde
ilgili insan hakkında bir derinlik bilgisi olduğu gizli olan latif rûhî hakîkatleri yakalamak
söylenebilir. en gerçekçi bir terapi şeklidir. Çünkü insan
varlığın bütün özelliklerini ve aşamalarını
Buna karşın, Tasavvuf’un insan tutum
ve davranışlarını inceleme metodunda, kendinde barındıran çok katmanlı bir varlık
inceleyen ve yorumlayan kişinin/mürşidin, olması nedeniyle, gelişimini en son noktaya
insan tabiatının metafizik yönünü tanımış ve kadar sürdürmelidir. Gelişme aşamalarından
bu tabiata uygun yaşama sanatı geliştirmiş birinde takılı kalmak, insan mekanizmasının
olması gerekli görülmektedir. Yani sûfî metot, işlevselliğini tıkayarak bozulmasına neden
söylenenleri eyleme dönüştürmeyi ön şart olacaktır. İşte sûfî metot, sürekli ilerlemeyi
kabul ederek kendini gerçekleştirmeyi ve alt ve gelişmeyi öngördüğü için sistem her
benliğini aşmayı gerekli görmektedir. Aksi tıkandığında bir üst basamağa çıkmanın
takdirde insanı doğru ve bütüncül olarak yöntem ve uygulamalarını göstererek
anlamak, yorumlamak ve yönlendirmek insanı diri ve canlı tutar, psikolojik olarak
mümkün olmayacaktır (Özensel. (2008), s. rahatsızlanmasına ve tıkanmasına engel olur
131-134). (Frager. (2005), s. 135-153).
Bu kısa girişten sonra psikolojik kişilik
Metot ve yöntem konusunda bu kısa bilgileri
verdikten sonra, “Sûfi psikolojisi” kavramıyla kuramlarıyla sûfî kişilik kuramının kısa
ne kastettiğimizi kısaca izah edelim. Sûfî bir karşılaştırmasını yaparak, Sadreddin-i
psikolojisi, sûfî hayat tarzını yaşayan kişilerin Konevî’ye (v. 673/1274) göre Sûfî psikolojisi’nin
mânevî/içsel gelişim süreçlerinden ve bu öngördüğü mânevî kişilik yapısının hangi
süreçlerin ruhsal, zihinsel ve sosyal süreçlere unsurlarla oluştuğu konusuna geçebiliriz.
yansıdığı eylem biçimlerinden oluşan psikolojik 1) Psikolojik Kişilik Kuramları ve Sûfî
yapıyı ifade eder. Sûfîlerin insan tutum Psikolojisi Kişilik Kuramı
ve davranışlarını şekillendiren faktörlerin Modern Batı psikolojisi, insan gelişimini
meydana geliş şekilleriyle ilgili geliştirdikleri kültüre ve zamana bağlı olarak kronolojik
kalbî tahlilleri içerir. Kısaca sûfî psikolojisi, yaşam evreleri içinde meydana gelen fiziksel,
fizyolojik, zihinsel ve sosyal benliğini aşarak zihinsel ve sosyal değişimler olarak ele alıp
Yaratıcı kuvvetin özellikleriyle donanmış inceler. Psikoloji teorisyenleri insan doğasının
insan-ı kâmilin tecrübî metotla ortaya koyduğu gelişimini anlama konusunda iki gruba
metafizik boyutu gelişmiş insan psikolojisidir ayrılırlar: Deneyciler, kişiliğin önce bebek
(Işıtan. (2020), s. 39-76.)
sonra çocuk ardından yetişkin olarak kişinin

232