Page 235 - Dârülmülk Konya Dergisi 2024 5. Sayı

çeşitli duyu organlarıyla aldığı bilgi temelinde süreçleri inceler ve insanın davranışlarını bu
oluştuğuna inanır. Doğuşsalcılar ise bebeğin süreçlerle yorumlamaya çalışır. Bu yaklaşımı
belli özelliklerle dünyaya geldiğine inanır ve benimseyenler, davranış bozukluklarını ve
dünyaya en azından kimi alanlarda “önceden uyumsuzluklarını yeniden düzenlemede
donanımlı” olarak geliriz (Wilcox. (2001), s. yöntem olarak biliş düzeyine iner ve bilişsel
147). ve zihinsel süreçleri incelemek suretiyle terapi
uygularlar.
Psikoloji ilminde çeşitli metot ve yöntemlerle
elde edilen bulgular çerçevesinde bir takım Psikanalitik yaklaşım, insan davranışlarının
kişilik teorileri ortaya atılmıştır. Bunlar önemli bir bölümünün kişinin farkına
araştırıcının kendi yaklaşımı ve kullandığı varamadığı bilinçdışı süreçlerden
metoda veya metotlara göre değişmektedir. kaynaklandığını kabul eder. Bunların kaynağı
Bu teorilerin genel bir değerlendirilmesi doğuştan gelen içgüdülerdir. Farklı birçok
yapıldığında insanı bütün olarak algılamaktan versiyonu olan psikanalitik yaklaşımın temel
uzak oldukları ve parçacı bir yaklaşım özelliği kişinin gelişimine ve davranışlara
sergiledikleri görülmektedir. Her ne kadar bazı dinamik bir yönden bakmış olmasıdır. Hepsi
psikolojik yaklaşımlarda insanın bütünün bir de çocukluk döneminin ve bu dönemde
parçası olduğu ve bu nedenle de söz konusu yaşanılan deneyimler ile bilinçdışı etkenlerin
bu bütünle ilişki kurması gerektiği vurgulansa hem kişiliğin hem de patolojik durumların
da bunun nasıl gerçekleştirileceği konusunda gelişmesinde belirleyici rol oynadığını savunur.
etkili ve net çözüm üreten uygulamalar Sonuçta varılmak istenen nokta, çocukluk
ortaya konamamıştır. Bununla birlikte, travmalarının ve çatışmalarının su yüzüne
kısmî çözüm üreten bir takım psikolojik çıkarılması, kişinin bu çatışmaların bilincine
ve terapötik uygulamaların var olduğundan vararak olumsuz sonuçlardan kurtulması ve
bahsedebiliriz. Söz konusu bu psikolojik kişilik böylece yaşamla daha iyi başa çıkabilecek bir
yaklaşımlarından önemli gördüklerimize donanım kazanmasının sağlanmasıdır.
konumuzun anlaşılması açısından kısaca bir Hümanist yaklaşım, insanın hayatında neyin
göz atalım.
anlamlı olduğunu, neyi gerçekleştirmeye
Bilişsel yaklaşım, ne düşündüğümüz ve kişilik çalıştığını anlamak üzere kuruludur. Bu
gelişimine nasıl baktığımız üzerine eğilir. anlayışa göre, insanların kendilerini ve dünyayı
Kişiliğin bilişsel, davranışsal ve çevresel nasıl gördükleri incelenerek insan tabiatı
belirleyicilerin karşılıklı bir etkileşimi hakkında daha çok şey öğrenme imkânı vardır.
olduğunu belirtir. Davranışlarımızı başkalarını Hümanist yaklaşımı benimseyen psikologlar
gözlemleyip taklit ederek öğreniriz. deneysel yöntemle elde edilen bilgilerin
Tercih başkalarının davranış modellerini kişinin bütününü anlamada yetersiz, kopuk
seçimde devreye girer. Denebilir ki, parça parça bilgiler olduğunu söylerler. İnsanı
bilişsel yaklaşım, zihinsel olayların türü ve incelemek için “iç gözlem” ve “empatik
yapısıyla, gözlenebilen davranışların türü anlayış” en etkili metotlardır. İnsan tabiatını
ve özellikleri arasındaki ilişkiyi araştırır. tanımak için değişik türde “bilinç alanını
Yani bilişsel psikoloji bilinç seviyesindeki genişletme” yöntemleriyle mistik tecrübelere

233