Page 237 - Dârülmülk Konya Dergisi 2024 5. Sayı

Transpersonel psikoloji kuramı içinde rûhî özümüzün etkileri üzerinde durur
değerlendirebileceğimiz Sûfî psikolojisi ve zihinsel ve çevresel etkenlerle oluşan
kişilik kuramı ise insan gelişimini bir kişiliğin yerine rûhî kişilik yapısını koymayı
tohum örneğiyle izah eder. Herhangi bir hedefler. Bu kısa açıklamalardan sonra,
ağacın kaderi bütünüyle bir tohumda Konevî’nin görüşleri çerçevesinde sûfî
gizlidir. Bir ağaçta bulunan her şey – gövde, psikolojisinin hedeflediği kişilik ve benlik
kabuk, kökler, dallar, yapraklar ve çiçekler yapısının gelişmesine etki eden temel
– bir tohum içerisinde gizlidir. Tohumun unsurlara geçebiliriz.
gelişmesi ve istenilen meyveyi vermesi için 2) Konevî’ye Göre Mânevî Kişilik Gelişimi
ekilmesi gerekmektedir. Kendi başına terk
edilirse çürür ve içinde barındırdığı gelişimi Sûfîmize göre mânevî kişilik gelişimi
sağlamadan yok olup gider. İnsanın kişilik konusunu, sûfî psikolojisi açısından, önemli
gelişim tohumu toprağa benzetebileceğimiz gördüğümüz sekiz noktada ele alacağız.
bedeni içinde saklıdır. Kalpte bulunan bu Bu noktaları şu şekilde özetleyebiliriz:
tohum insanın gerçek kimliğini oluşturur. Mânevî kişilik gelişimi, kemâl/olgunlaşma
Tohumun yeşermesi için çevresel şartların süreçlerini yaşamak için mânevî yolculuk
hazırlanması gerekmektedir. Tohum yeşerip vesilesiyle Hak ile kulu arasındaki perdelerin
gelişmeye başlayınca kişi vücudunun kalkması sonucunda kazanılan keşf ve
her noktasındaki gerçekliği fark edecek, müşâhede sayesinde hakikat bilgisini benliğe
tutum ve davranışlarını bu gerçekliğe göre yerleştirme gayreti olarak değerlendirilebilir.
ayarlama imkânı bulacaktır. Yaratılışımızdaki Bu gayret sonucunda davranışların dinamik
tohumun yeşermesi için bahçıvanı dinlemek bir karaktere sahip olduğunu, her şeyin
durumundayız. Çünkü benliğimizdeki bir düzen çerçevesinde gerçekleştiğini ve
hakikati ancak hakikati keşfetme yolunda çekilen sıkıntıların olgunlaşma için önemli
gelişme sağlamış gerçek bir bahçıvandan bir değer taşıdığı vb. gerçeklikleri anlayarak
öğrenebiliriz. Hakikat düşünülmekle elde huzur ve mutluluk sağlanmış olur.
edilmez, bir içsel keşfi gerektirir. Çünkü ben
düşünmez, sezer. Kısaca sûfî bakışa göre
insan kişilik yapısının gelişimi, özündeki Kemâl/Olgunlaşma Arzusu
gerçekliği yakalama ve eyleme dönüştürme Sûfî kişilik gelişim kuramında kemâl ehli
esasına dayanır. Herhangi psikolojik bir olmak yani olgunlaşma süreçlerini benlikte/
evrede takılı kalınması söz konusu değildir. nefste yaşamak önemli bir yer tutar. Çünkü
Çünkü insan kişisel ve sosyal yapısının insan-ı kâmilin bilgisi ancak hakikati bütün
oluşturduğu bağlarından kurtulma savaşı gerçekliğiyle ortaya koyabilir. Konevî’nin
vermelidir. Böylece kişiliğin ve benliğin şu sözleri bu noktaya vurgu yapmaktadır:
gelişimi insanın yaratılma amacı olan rûhun “Kâmil ilim; zan, vehim ve hayâli inançları vehim
eline teslim edilmiş olacaktır. sahiplerinde değil ancak kâmil olanlarda ilme
Özetle söylersek, psikolojik kişilik kuramları dönüştürür. İnsânî tasavvurların kemâl ehli biri
zihinsel ve çevresel etkenler üzerinde tarafından onaylanması gerekmektedir.” Çünkü
dururken, sûfî kişilik kuramı daha ziyade “kemâle ermiş sûfînin zâhir ve bâtını Zât’a mahsus

235