Page 241 - Dârülmülk Konya Dergisi 2024 5. Sayı

Metafizik/Hakikat Bilgisi Buna göre kişinin bilinci ruhunun değeri ve
kendisine hâkim olan ilâhî yöne göre şekillenir.
Kişinin bilinç düzeyindeki algılamaları, Çünkü Gerçek varlık, her oluşma durumuna
düşüncelerini ve yargılamalarını yönlendiren göre farklı tecellî eder. Konevî bu konuda şöyle
süreçleri belirler. Özellikle bilişsel psikoloji der: “Hakk’ın mertebesini ve hükümlerini bilmek;
yaklaşımı ile yapılan araştırmalar bilinç insanın Hakk’ın mertebesi karşısındaki durumunu
düzeyindeki algı ve değerlendirmelerimizin, ve O’nun hükümleri karşısında kendi hükümlerinin
tutum ve davranışlarımızı biçimlendirdiğini durumunu bilmesiyle gerçekleşir. Başkasının
ortaya koymuştur. Normal insan bu bilinç ilmi, Hakk’ın bu şey hakkındaki ilmine muvafık
düzeyini kendi karakter yapısı ve çevre olmalıdır. Çünkü yaratıklardan herhangi bir âlimin
etkisiyle oluşturur. Sûfî anlayışta ise bilinç, ilmi, Hakk’ın o şeye dair ilmine muvafık olmaz
mânevî gelişimin merkezi olan kalbin içsel ise, o kişi ‘âlim’ sayılmaz” (Konevî. (2002), s. 50)
evrelerinden geçerek Gerçek varlıkla kurduğu Bu ifadeler sûfî bilinç düzeyinin başkalarının
irtibat sayesinde elde ettiği bilgiyle oluşur bilinç düzeylerine göre şekillenmediğini
(Hakîm Tirmizî. (1988). Konevî bu noktayı ve tam tersine zât-ı ilâhînin tecellîsinin
vurgulayarak şöyle der: “Hakk’ı bilmenin sırrı, ilham ettiği hakikate göre düzenlendiğini
Hak ile kul arasındaki çokluğu ortadan kaldırdığı göstermektedir.
için, bütün bilinen şeylere sirayet eder ve kulun
bilgisi Hakk’ın bilgisi gibi olur.” (Konevî. (2002), Psikoloji alanında yapılan çalışmalar
s. 57). Bu metafizik bilinç düzeyi sûfî kişilik ve kişilik bilincinin ferdin diğer fertlerle ve
benlik yapısını oluşturan en temel unsurdur. gruplarla iletişime geçmesi sonucunda
Çünkü Rabbi tanımaya dayalı hakikat bilgisi oluşan ilişkilerden meydana geldiğini ortaya
kişiliğe ve benliğe rûhî yapı kazandırır. koymaktadır. İnsanların bilinç dünyalarında
oluşan kalıp yargıların ve önyargıların toplum
Bu nedenle hakikat bilgisiyle örülü sûfî tarafından oluşturulduğu çeşitli araştırmalarla
bilinç kuşatıcı olma özelliği taşır ve özel bir ispatlanmıştır (Yzerbyt&Schadron. (1994), s.
meşreple sınırlı değildir. Böylece sûfî bilinç 127-159). Metafizik boyut üzerine kurulu sûfî
zihinsel algılamaların ve sosyal çevrenin dar algıya göre, grupsal ve toplumsal alanın kişide
kalıplarına sığmayan bir karaktere sahiptir oluşturduğu sanal ve yapay bilinç küllî varlık
(Arasteh&Sheikh. (2008), s. 62-63). Konevî ile kurulacak irtibatla yeniden yapılandırılır.
bu noktayı şöyle dillendirir: “Özel bir meşreple Söz konusu bu yapılandırma sayesinde mânevî
sınırlı olan ehl-i takyid/kendini sınırlamış insanlar yolcunun düşünce yapısı varlığı ve hayatı
bir şeyi alır başka bir şeyi terk eder. Bu durum bir anlamlandırmada hakikate dayalı algıları gelişir.
şeyin doğruluğuna ve başka bir şeyin yanlışlığına Bunlardan üç tanesini örnek olarak burada
inanmalarına neden olur.” (Konevî. (2002), s. 94). ele alalım: 1) İnsan davranışlarının dinamik
Bu açıklamaların ifade ettiği gibi kendi kalıpsal karakteri olduğunu fark etme. 2) Evrenin
algılamalarına ve yargılamalarına göre hareket bir düzen ve intizam içerisinde olduğunu
eden kişi yanlış önermeler üzerine hüküm bina idrak etme. 3) İnsanın başına gelen belâ ve
ettiği için zihinsel rahatı bulamaz. Çükü bu sıkıntıların hikmete uygun geliştiğini anlama.
durumda olayların hakikatlerinin algısından
mahrumdur.

239