Page 93 - Dârülmülk Konya Dergisi 2025 7. Sayı

SİRÂCEDDÎN URMEVÎ’DE

HASSAS AYAR/NİZAM DELİLİ

ERKAN BAYSAL

1
İslam medeniyeti, insanlık tarihinde ortaya Şafiî” olarak nitelendirilen, kelam, mantık,
çıkan en güçlü medeniyetler arasında fıkıh, usul, siyaset ve felsefe alanlarında
yer almaktadır. Antik Yunan medeniyeti önemli eserleri kaleme alan etkili bir
ve Modern Batı medeniyeti ile birlikte düşünürdür. Urmiye’de doğan ve temel
insanlığın rotasını belirleyen ve hayatın eğitimini orada alan düşünürümüz, daha
her alanına dair bir yaklaşım sergileyen sonra Musul’a gitmiş, burada Râzî’nin
İslam medeniyeti; bilimsel, felsefî ve dinî düşüncelerini derinlemesine vakıf olan
olmak üzere binlerce kaynağı insanlığa Kemâleddin b. Yûnus el-Mevsilî’nin (ö.
miras bırakmıştır. Bu kültür mirasının en 639/1242) rıhle-i tedrisinden geçmiştir.
belirgin özelliği ise genelde din özelde ise Bilahare Malatya, Dımaşk, Mısır, Sicilya
Allah’ın varlığı ekseninde oluşmasıdır. Çünkü gibi yerlerde ilmî ve diplomatik görevler
Allah’ın varlığı, birliği, sıfatları, Allah-âlem yürütmüş, özellikle Eyyûbî Sultanı el-
ve Allah-insan ilişkisi, İslami disiplinlerin en Melik Necmeddin Sâlih (ö. 647/1249)
esaslı konularından biridir. Bu yüzden İslam döneminde çok önemli diplomatik görevler
düşünce tarihinde salt pozitif denilebilecek yüklenmiştir.
bir ilim dalı bulunmamaktadır. Orta Çağ’da Mısır’dan ayrıldıktan sonra Konya’ya
gerek bürokratik gerekse ilmi olarak bu yerleşen Urmevî, başkadı (kâdîlkudât) olarak
geleneğin en önemli temsilcilerinden biri olan görev yapmış, Celâleddin er-Rûmî (ö. 672/12)
kâdılkudât Siraceddîn Urmevî (ö. 682/1283); ve Sadreddin Konevî (ö. 673/1274) gibi
Allah’ın varlığı, birliği, Allah-âlem ilişkisi ve Anadolu’nun önemli şahsiyetleri ile yakın
Allah-insan ilişkisi konusunda eserler kaleme ilişkiler kurmuştur. II. İzzeddin Keykavûs’a
alan önemli düşünürlerden birisidir.
(ö. 677/1278-79) sunduğu Letâifü’l-hikme
başta olmak üzere birçok eser kaleme almış,
Bir Düşünür Olarak Sirâceddin Konya’nın Karamanoğulları tarafından
Urmevî saldırıya uğraması sırasında başarıyla
savunma göstermiştir. Eserleri arasında
Sirâceddin Urmevî, Eflâkî (ö. 761/1360) kelam, mantık, fıkıh ve felsefe gibi çeşitli
tarafından “aklî ve naklî ilimlerde ikinci

1 Aflâkî, Şemsettin Ahmet, Âriflerin Menkıbeleri, çev.Tahsin Yazıcı (Ankara: M.E.B. Yayınları, 1953), I, 178-180, 443-444.

91