Page 283 - Dârülmülk Konya Dergisi 2024 5. Sayı

hitap eder; Tûsî de Meşşâî pozisyonun Birinci Kısım
dışına çıkmadığı için yazışmalarında bu
rolü kabul eder. Yazışmaların sonunda, 1. Konevî’nin ilk mektubu
Konevî’nin de sıklıkla vurguladığı gibi, Klasik övgüler ve selamlamalardan sonra
beşerî akıl tarafından edinilen bilginin Konevî, Tûsî’nin ününün tüm dünyaya
geçerliliği sorusunu merkeze alan ve iki yayıldığını ve uzun zamandır onunla
ekolü birbirinden ayıran derin bir uçurumun tanışmayı arzuladığını belirtir. Kader buna
varlığını hala hissederiz. engel olduğu için, yapılabilecek en iyi şey
bir yazışma başlatmaktır. Ancak böyle
bir yazışma Tûsî’nin ilminin meyveleriyle
Yazışmalar kutsanmalıdır. Bu yüzden Konevî, uzun

Okura yazışmaların içeriği hakkında bir zaman önce “düşüncenin ulaşabildiği nokta/
fikir vermek için ilgili yedi bölümü kısaca düşüncenin neticeleri (hâsıl-ı netâicü’l-
özetleyeceğim. Yazışmalar üç bölüme efkâr)” hakkında yazdığı ve dostlarıyla
29
ayrılmıştır. (1) Konevî’den gelen Farsça bir yaptığı tartışmaların sonucu olan bir dizi
mektup ve buna eşlik eden, biri bir dizi soru soruyu iliştirdiği bir risâleyi de ekler.
içeren iki Arapça risâle. (2) Tûsî’den Farsça Tûsî’nin bunları inceleyeceğini ve kendi
bir cevap mektubu ve sorulara cevap veren görüşlerini göndereceğini ummaktadır.
Arapça bir risâle. (3) Konevî’den gelen ikinci
bir Farsça mektup ve ardından Tûsî’nin 2. İlk risâle
cevaplarını yorumlayan Arapça bir risâle.
“Düşüncenin Vardığı Yeri, Dinlerin
Eğer bu eserler basılacak olsaydı, Konevî’nin
soruları içeren ilk risâlesi yaklaşık 60 sayfa, İhtilafının Nedenini ve En Soylu, En
Tûsî’nin cevapları 30 sayfa ve Konevî’nin son Doğru Yola Hidayetin Sırrını Ortaya
sözleri 35 sayfa tutacaktı. Mektupların her Çıkaran İnceleme” (er-Risâletü’l-mufsıha
30
biri ise 3 ilâ 10 sayfa arasında yer kaplar. an müntehe’l-efkâr ve sebeb-i ihtilâfi’l-umem
ve’l-mûdiha sırri’l-ihtidâ ile’t-tarîkı’l-eşrâfi’l-
emem) başlığını taşıyan bu kısım öncelikle
eşyanın hakikatlerinin bilgisini kendilerinde
olduğu şekliyle (hakâiku’l-eşyâ kemâ hiye)
elde etme konusunda aklın yetersizliğini
tartışır. Konevî bilgiyi, idrak melekelerinin
yardımıyla akıl yoluyla bağımsız olarak

29 Hepsi İstanbul’da bulunan aşağıdaki elyazmalarından hareketle, yazışmaların ana gövdesini içeren bir derleme (3. kısım hariç),
hazırladım. 2, 5 ve 7. kısımlar: Şehid Ali Paşa 1415; Es’ad Efendi 1413, 3717; Ayasofya 1795, 2358; Hacı Beşir Ağa 355; H. Hüsnü
Paşa 1160; Pertev Paşa 617; Carullah 2097; Hamidiye 188. 1, 4 ve 6. kısımlar: Pertev Paşa 617; Ayasofya 2349, Bağdat Vehbi Efen-
di 2053, Üniversite A.4122, Hamidiye 188, Esad Efendi 3717. Brockelmann, Geschichte der arabischen Literatur’da (vol. 1, p. 450;
SI, p. 808) iki kısımdan daha bahsetmesine rağmen, 3. kısmın sadece bir el yazmasını (Amcazade Hüseyin Paşa 447) gördüm.
30 Konevî’nin “el-Müraselat beyne Ṣadriddin Ḳonevi ve Nasiriddin eṭ-Ṭusi” isimli eseri 1995’te Gudrun Schubert tarafından
neşredilmiş ve 2002’de Ekrem Demirli tarafından Sadreddin Konevî ve Nasireddin Tûsî Arasında Yazışmalar: el-Müraselat ismiyl e
Türkçe’ye kazandırılmıştır. (çev.)

281